Σοφία Μάνου: Ερμηνεύοντας τα τραγούδια της Βέμπο ένιωσα ότι μιλούν για την εποχή μας
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε ένα CD, μια παραγωγή του Ινστιτούτου Άγιος Μάξιμος ο Γραικός, δηλαδή του πολιτιστικού και μορφωτικού ιδρύματος της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Ορους, με τίτλο «Η Φωνή Που Νίκησε Τον Φασισμό». Περιεχόμενο του είναι δώδεκα αθάνατα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο, ακριβώς όλα εκείνα που ογδόντα χρόνια πριν εμψύχωναν όλη την Ελλάδα κατά τος πρώτους μήνες του ελληνοϊταλικού πόλεμου, όχι σε διασκευές αλλά απλά σε νέες, σημερινές εκτελέσεις. Συνομίλησα με την Σοφία Μάνου που, όπως λέει η ίδια, είχε την τιμή και την χαρά να της ανατεθεί να τα ερμηνεύσει για το πως «αναμετρήθηκε» με αυτά τα ιστορικά τραγούδια τα οποία ερμήνευσε αρχικά μια σχεδόν μυθική για την χώρα μας τραγουδίστρια αλλά και για την σημασία τους στην επίσης πολύ δύσκολη – αν και άνευ πόλεμου ευτυχώς – εποχή μας.
Πώς ήρθες αρχικά σε επικοινωνία με τον Ινστιτούτο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός (ίσως και με την μονή Βατοπαείου;) και στη συνέχεια δέχθηκες την πρόταση για αυτόν τον δίσκο;
Αυτό το έργο είναι ιδέα τoυ αγαπημένου μας Γέροντα Εφραίμ του Βατοπεδινού ο όποιος μου πρότεινε να ερμηνεύσω τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο. Θεωρώ ότι είναι η κορυφαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια όχι μόνον επειδή επηρέασε σημαντικά το μετέπειτα ελληνικό τραγούδι αλλά και για την μεγάλη προσφορά της στον ελληνικό λαό και την Ελλάδα. Είναι ένας θησαυρός της πατρίδας μας και ένα αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου μας. Το θεώρησα λοιπόν χρέος μου και πολύ μεγάλη ευλογία να ερμηνεύσω ένα υλικό το οποίο δημιουργεί συγκίνηση σε όποιον/α αγαπά την Ελλάδα.
Ποια ήταν μέχρι κείνη την στιγμή η σχέση σου με την Σοφία Βέμπο; Γνώριζες τα τραγούδια της, τα άκουγες;
Όπως οι περισσότεροι Έλληνες της γενιάς μου έτσι και εγώ πρωτοάκουσα την φωνή της Σοφίας Βέμπο στα μαθητικά μου χρόνια στη Γερμανία όπου μεγάλωσα και φυσικά την έχω συνδέσει με τα τραγούδια της πατρίδας. Μεγαλώνοντας βέβαια και μέσα από την διαδρομή μου στο τραγούδι ανακάλυψα και όλες εκείνες τις πλευρές της ,τις οποίες ο περισσότερος κόσμος φυσικά δεν γνωρίζει λόγω των χρόνων που έχουνε παρέλθει. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο όμως και λόγω της ενασχόλησης μου με την έρευνα για το album «Η Φωνή Που Νίκησε Τον Φασισμό» ζω με την φωνή, το έργο και την σπουδαία προσωπικότητα που σήκωσε στους ώμους της έναν ολόκληρο λαό.
Προσέγγισες την ερμηνεία αυτών των ιστορικών/κλασικών τραγουδιών με δέος ή όχι;
Όταν κανείς ερμηνεύει τέτοιου είδους υλικό πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στον τρόπο με τον οποίο θα το προσεγγίσει διότι έχει περάσει στη συνείδηση του λαού μας με την τεράστια ερμηνεία της Σοφίας Βέμπο η οποία αποτέλεσε ένα είδωλο της εποχής της. Σαφέστατα νιώθω δέος απέναντι όχι μόνο στα τραγούδια των ανθρώπων αυτών αλλά και στην τεράστια προσωπικότητα και αγάπη τους για την πατρίδα μας την οποία εμείς σήμερα δυστυχώς θεωρούμε δεδομένη. Η ελευθερία και η ειρήνη των λαών είναι ένα ανεκτίμητης αξίας αγαθό το οποίο πρέπει να προστατεύουμε ακόμα και με την ζωή μας.
Τώρα πλέον που η εργασία έχει ολοκληρωθεί ποια θεωρείς την μεγαλύτερη δυσκολία αλλά και την μεγαλύτερη ίσως πρόκληση με την οποία είχες να αναμετρηθείς;
Ομολογουμένως είναι μία τεράστια πρόκληση το να σταθείς δίπλα σε αυτό το ιερό τέρας του ελληνικού τραγουδιού όχι τόσο λόγω των ερμηνευτικών δυνατοτήτων της μα περισσότερο για την φλόγα της ψυχής της. Άλλωστε μια καλλιτέχνιδα που δεν φοβάται να θυσιάσει την τέχνη τησ, την σωματική της ακεραιότητα, την περιουσία της και τελικώς την ίδια την ζωή της για το καλό της πατρίδας είναι μια κορυφή την οποία εμείς οι σύγχρονοι καλλιτέχνες δύσκολα μπορούμε να κατακτήσουμε. Χρειάστηκε λοιπόν πολύς προσωπικός χρόνος και ιδιαίτερη προσήλωση για να μπορέσω να μπω στη θέση της και να διηγηθώ μέσα από τα τραγούδια της την ιστορία αυτής της όμορφης πατρίδας.
Προσπάθησες, έστω και υποσυνείδητα, να μιμηθείς τον τρόπο ερμηνείας της Σοφίας Βέμπο ή αντίθετα προσπάθησες ακριβώς το να αποφύγεις να το κάνεις;
Πιστεύω βαθύτατα στη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και θεωρώ πως δεν είναι δυνατόν κανείς να μιμηθεί κανέναν. Δεν στάθηκα καθόλου σε σημεία της ερμηνείας της, αυτό που με ενδιέφερε πρωτίστως ήταν ο τρόπος με τον οποίον θα έδινα στο ακροατήριο να καταλάβει το νόημα των τραγουδιών με έναν τρόπο σημερινό και κατανοητό.
Ποιο ήταν λοιπόν το πρώτο μέλημα σου μπαίνοντας στο στούντιο για να ηχογραφήσεις αυτά τα τραγούδια; Το να καταθέσεις μια προσωπική εκδοχή σου για αυτά σε απασχολούσε/ενδιέφερε ή όχι;
Το να καταθέσει ένας ερμηνευτής την προσωπική του εκδοχή ασφαλώς και είναι το ζητούμενο. Υπάρχει όμως και το τεχνικό κομμάτι της ερμηνείας το οποίο για να καλυφθεί πρέπει να υπάρχει η ανάλογη εμπειρία και αυτό φυσικά εξαρτάται από την πορεία καθενός. Δεν θεωρώ πως τα πράγματα έρχονται τυχαία τη στιγμή που έρχονται και πιστεύω βαθύτατα πως τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή για εμένα να τραγουδήσω αυτά τα τόσο σημαντικά για τον λαό μας τραγούδια.
Δική σου ή ποιου άλλου επιλογή ήταν ο Ντίνος Γεωγούντζος ως ενορχηστρωτή του δίσκου και πώς αποτιμάς την στάση του απέναντι στις αυθεντικές εκτελέσεις των τραγουδιών και βέβαια το πώς αντιμετώπισε τις καινούριες;
Ο δίσκος αυτός είναι ένα έργο με τρομακτικά μεγάλες απαιτήσεις ακριβώς λόγο της βαρύτητας των αυθεντικών εκτελέσεων. Στην Ελλάδα δυστυχώς έχουμε λιγοστούς ενορχηστρωτές οι οποίοι μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτού του είδους το περιεχόμενο αλλά και σε τόσο μεγάλες παραγωγές. Ο Ντίνος Γεωργούντζος έχει τεράστια πορεία στο ελληνικό τραγούδι και το έχει υπηρετήσει με μεγάλη αφοσίωση και αγάπη παρόλο που θα μπορούσε να ζει στο εξωτερικό έχοντας άλλες προοπτικές και φυσικά άλλες δυνατότητες. Είμαι πολύ υπερήφανη που συνεργαζόμαστε και ίσως είναι η πρώτη φορά που νιώθω τόσο ήρεμη και βέβαιη για την επιλογή του ενορχηστρωτή μας.
Ποιου επιλογή ήταν να σε συνοδεύουν τόσες παιδικές χορωδίες, γιατί συνέβη αυτό κι τι πιστεύεις ότι προσδίδει/προσθέτει στον δίσκο;
Παρόλο που τα περισσότερα από αυτά τα δώδεκα τραγούδια γράφτηκαν κατά την σκοτεινή περίοδο του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου θεωρώ πως το περιεχόμενο του δίσκου είναι ένα χαρούμενο υλικό το οποίο υμνεί την ειρήνη και την ελευθερία. Τα παιδιά λοιπόν εκφράζουν πολύ πιο εύκολα αυτά τα δύο αγαθά ακριβώς λόγο της αθωότητας που υπάρχει σε αυτή την ηλικία. Επίσης είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία τα ίδια τα παιδιά να προτείνουν στα υπόλοιπα παιδιά το τμήμαι της ελληνικής μουσικής το οποίο με τόση επιμονή προσπαθούν να εξαφανίσουν τα συστήματα της βιομηχανίας της μουσικής στην χώρα μας.
Αν έπρεπε να ξεχωρίσεις ένα μόνον από αυτά τα τραγούδια ως το πιο αγαπημένο σου, αυτό που σου «μιλάει» περισσότερο, ποιο θα ήταν και γιατί;
Αυτή την εποχή θα ξεχώριζα το «Κάνε Κουράγιο Ελλάδα Μου». Το θεωρώ πιο επίκαιρο από ποτέ και πιστεύω βαθύτατα πως θα δώσει κουράγιο και δύναμη στις πρωτόγνωρες δυσκολίες που όλοι αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή. Ωστόσο θεωρώ πως αυτά τα τραγούδια θα με ακολουθούν για πολλά χρόνια ακριβώς επειδή αποτελούν ένα μέρος της τόσο σπουδαίος Ιστορίας μας.
Το περιεχόμενο αυτού του δίσκου δεν μπορεί ούτε εύκολα ούτε συχνά να παρουσιαστεί σε ζωντανές εμφανίσεις, έτσι δεν είναι;
Αυτό το έργο σίγουρα είναι μια αρκετά μεγάλη παραγωγή. Σαφώς δεν είναι εύκολο να περιοδεύσει, παρόλα αυτά είχαμε προγραμματισμένες αρκετές συναυλίες τις οποίες δυστυχώς αναγκαστήκαμε να αναβάλλουμε λόγω των μέτρων κατά του κορονοϊού. Ευελπιστούμε όμως με την επιστροφή στην κανονικότητα να πραγματοποιηθούν όλες. Πρωτίστως μας ενδιαφέρει η ασφάλεια όλων, τόσο των συντελεστών όσο και του κοινού.
Πιστεύεις ότι αυτά τα τραγούδια έχουν πλέον μόνον ιστορικό ενδιαφέρον και, αν όχι, πώς νομίζεις ότι συνδέονται με την σημερινή πραγματικότητα, τις δυσκολίες, τους προβληματισμούς αλλά και τα αιτήματα της;
Δυστυχώς, αν και έχουν παρέλθει αρκετές δεκαετίες, ο κόσμος ακόμα υποφέρει, βασανίζεται και υπομένει προβλήματα στην καθημερινότητα του που μπορεί να μην έχουνε την μορφή εκείνων ενός φρικτού πολέμου πολλές φορές όμως είναι παρόμοια. Άλλωστε η καταστροφή του περιβάλλοντος, η οργή της φύσης ,η κοινωνική ανισότητα καθώς και ο αόρατος εχθρός ονόματι Covid 19 είναι οι σύγχρονοι εχθροί που απειλούν τους ανθρώπους στην χώρα μας. Κάποιες φορές ηχογραφώντας αυτά τα τραγούδια ένιωσα σα να μιλούν για την εποχή μας και αυτό με συγκλόνισε βαθύτατα.
Και τα προσεχή σου σχέδια, σε σχέση πιθανόν με τον δίσκο αλλά και γενικότερα;
Η καινούργια κατάσταση που βιώνουμε ίσως μας διδάσκει κάτι πολύ σημαντικό και αυτό είναι να εκτιμήσουμε την ίδια τη ζωή χωρίς να προγραμματίζουμε μακροπρόθεσμα και βιώνοντας απλά την κάθε ημέρα. Αναμένω με υπομονή τις εξελίξεις, παράλληλα σχεδιάζω δειλά κάποια πράγματα για το μέλλον και νιώθω ευγνωμοσύνη για όλα. Άλλωστε όλα όσα έχω κάνει τα τελευταία δέκα οκτώ χρόνια είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς υπομονής και επιμονής.
Ο μόνος τρόπος δηλαδή για να κάνει κάνεις/καμία κάτι ουσιαστικό όσον αφορά οτιδήποτε...
