Η οικονομική κρίση ως Alma Mater Studiorum
Η εποχή της οικονομικής κρίσης με τις σκοτεινές προεκτάσεις και τα αναπάντητα διλήμματα που έφερε μαζί της για πολλούς έχει παρέλθει, ενώ για κάποιους άλλους η περίοδος της συνεχώς διακηρυσσόμενης «κανονικότητας» δεν είναι και τόσο δεδομένη. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μπορούμε με ασφάλεια να πούμε είναι πως η δημοσιονομική λαίλαπα που έπληξε την χώρα μας λίγα χρόνια πριν άνοιξε τον δρόμο για την άντληση κάποιων ιδιαιτέρως χρήσιμων και διαφωτιστικών διδαγμάτων στην φαρέτρα των εμπειριών μας.
Η ίδια η κρίση βοήθησε στην ανάδυση και ανατροπή του κοινωνικού θεμελίου, καθώς ήρθε με τον πιο κατηγορηματικό και οξύ τρόπο να αναδείξει πλημμέλειες που ενυπήρχαν με αναπόσπαστο τρόπο στο σώμα της κοινωνίας. Επρόκειτο δηλαδή για ένα χτύπημα που έπληξε τις κοινωνικοπολιτικές δομές της χώρας επιβεβαιώνοντας τον πολλαπλά αδύναμο χαρακτήρα της και διαλύοντας τις παγιωμένες ψευδαισθήσεις που είχαν υποδειγματικά συντηρηθεί έως τότε.
Η έννοια της κρίσης, η οποία τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε σημείο αναφοράς και αξιολόγησης με ποικίλες πτυχές, ως ασθένειας, η οποία μπορεί και είναι σε θέση σαφώς με ενδεδειγμένους χειρισμούς να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, διαφέρει ουσιωδώς από την έννοια της παρακμής εντός της οποίας υφέρπουν και τα συμπτώματα για την διολίσθηση και την καθοδική πορεία μιας κοινωνίας. Και η εμπειρία των τελευταίων ετών καταδεικνύει πως η κρίση λιγότερα ζητήματα προξένησε στους κόλπους της κοινωνίας συγκριτικά με τα συμπτώματα και τον δρόμο που άνοιξε αυτή για την ευδοκίμηση ενός ερεβώδους τοπίου. Η ελληνική κρίση πρωτίστως πέρα από οικονομική και δημοσιονομική είναι και μια θεσμική κρίση, κάτι που οφείλουμε να συγκρατήσουμε. Η Ελλάδα ως μια θεσμικά ανώριμη χώρα, απότοκο της θεσμικής της ατροφίας, δεν διέθετε στο οπλοστάσιο της ένα αξιόπιστο και αποτελεσματικό ρυθμιστικό πλαίσιο κανόνων δικαίου για να μπορέσει να ανταποκριθεί με ταχύτητα και ευελιξία στο οικονομικό φαινόμενο που κλήθηκε και καλείται να αντιμετωπίσει, ενώ πολλές φορές το έλλειμμα εφαρμογής των ανωτέρω κανόνων και ρυθμίσεων δημιουργούσε ακόμη πιο έντονα πλήγματα, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον όποιο εξελικτικό βηματισμό της.
Μία ακόμη επιβεβαίωση ήρθε στο πρόσωπο της πολιτικής άγνοιας και του οικονομικού αναλφαβητισμού. Πολλές φορές πιστέψαμε ότι γνωρίζουμε αρκετά έως ότου η έλλειψη θεμελιωδών γνώσεων για την πολιτική και την λειτουργία των θεσμών επιστρατεύτηκε για να αποδείξει την δυναμική της. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα η άγνοια δεν μετατράπηκε σε γνώση, ούτε παρέδωσε τα σκήπτρα της στην διάθεση για γόνιμη πολιτική αμφισβήτηση, όπως κανείς θα ανέμενε. Αντιθέτως η πολιτική απαξία τα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα συνιστά τον απαράβατο κανόνα. Η έννοια της πολιτικής δραστηριοποίησης λοιδορήθηκε, ενώ αξίες που διέπουν το σώμα του πολιτικού γίγνεσθαι όπως δράση, πίστη στους θεσμούς και συμμετοχικότητα εκχυδαΐστηκαν. Ήταν η εποχή που το αίτημα του συμβιβασμού κυριάρχησε με τον πιο επιτακτικό τρόπο και η παθητική αποδοχή απέναντι στα δρώμενα της αναμφισβήτητα προβληματικής πολιτικής κατάστασης δυναμίτισε τις όποιες προσπάθειες για πρόοδο.
Ένα επιπρόσθετο και κομβικό κεφάλαιο που ξεκίνησε το 2015 και εξακολουθεί να προβληματίζει Ευρώπη και Ελλάδα μέχρι και σήμερα είναι το προσφυγικό.Παρόλο που η απουσία ενός σωστά δομημένου και άρτιου πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την διαχείριση μιας τέτοιας ανθρωπιστικής κρίσης ήταν αδιαπραγμάτευτη, αξίζει να σταθούμε στον τρόπο με τον οποίο πολλές φορές αντιμετωπίστηκαν και εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται όσοι κατέφθασαν στην Ελλάδα. Τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας έχουν την τάση να ευδοκιμούν εκεί που η αξιακή κρίση φθίνει, ενώ η εξέταση των ζητημάτων με ρεαλισμό και συνέπεια μας φέρνει αντιμέτωπους με την σκληρή πραγματικότητα. Η πραγματοποίηση ρατσιστικών επιθέσεων, ο πολλαπλασιασμός των ξενοφοβικών παραληρημάτων και ο ακραίος ευρωσκεπτικισμός υπό το μανδύα του βαθιά υποκριτικού και επικίνδυνου επιχειρήματος ότι η οικονομική πραγματικότητα της χώρας έχει κλονίσει τις πεποιθήσεις πολλών έχουν ως αποτέλεσμα την αναστήλωση ενός τοπίου θολού εντός του οποίου γονιμοποιήθηκαν οι ψευδαισθήσεις που μας συντρόφευαν τόσα χρόνια και δίχως την πλήρωση κάποιων προϋποθέσεων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η κρίση, ενδεχομένως να μην αναδύονταν στην επιφάνεια.
Αναμφίβολα η περιδίνηση της οικονομικής κρίσης έπληξε στον πυρήνα της την χώρα και γέννησε πολλά ερωτηματικά. Ωστόσο μαζί με αυτήν εμφανίστηκαν και κρίσεις που θεωρούσαμε ότι είχαμε αφήσει πίσω μας προ πολλού. Και εκεί έγκειται η αφέλεια και το βάθος της άγνοιας μας. Η κρίση δεν γέννησε τα προβληματικά φαινόμενα, απλώς τα πυροδότησε. Για την ακρίβεια ήταν η αναγκαία εκείνη συνθήκη που έθεσε σε ισχύ την αντίδραση σε ένα υπαρκτό μείγμα πεποιθήσεων και κενών παιδείας. Και της οφείλουμε πολλά για την ευεργετική της δράση. Κάποτε ένας μεγάλος δάσκαλος από τα έδρανα της Νομικής Σχολής υποστήριξε πως «μια πολιτεία που επιτρέπει την απώλεια της ιστορικής μνήμης χάνει το δημοκρατικό της κύρος» και είναι βέβαιο πως το κύρος αυτό συνυφαίνεται άρρηκτα και με τον τρόπο που θα καταγραφεί στην συλλογική συνείδηση η απάντηση μας απέναντι στην κρίση.
