Ο Σαίξπηρ και ο Αριστοτέλης θα αγόραζαν τις «έξυπνες» πόλεις;
«Τι είναι οι πόλεις εαν όχι οι πολίτες της;» Αν και η απάντηση στο ερώτημα που δανείζει στο πλήθος ο Σαίξπηρ στο έργο Κοριολάνος μας φαίνεται προφανής, αν προσθέσουμε την λέξη smart το πεδίο κάπως θολώνει.
Τι και αν έχουμε κατακλυστεί απο smart cities τα τελευταία χρόνια η ιδέα υπάρχει εδώ και δεκαετίες. Αν ψάξουμε θα δούμε πως οδηγείται από τεχνολογικούς κολοσσούς ώστε να πουλήσουν στους δήμους τις φουτουριστικές πόλεις του μέλλοντος σύμφωνα και με την Liesbet van Zoonen, ακαδημαϊκή διευθύντρια του κέντρου “Bold cities”. Για να καταλάβουμε την επίδραση αυτού, όταν κάποιος προσπαθήσει να τις περιγράψει, θα αναλύσει πρακτικά τα δεδομένα και την τεχνολογία στις πόλεις. Μαζί με τις smart ξεπηδούν και οι intelligent, ή και οι digital πόλεις που οι διαφορές τους ίσως δεν έχουν τόσο σημασία καθώς όλες είναι πια εδώ και απαιτούν την προσοχή μας συνολικά. Διοτι αντι να προσφέρουν μια ουτοπία λίγο πριν την καθολική τους εφαρμογή προκαλούν ζητήματα για την κοινωνία και την δημοκρατία.
Μπορεί η παραπάνω πρόταση να ακούγεται υπερβολική αλλά ας αντιπαραβάλουμε δυο εικόνες.
Απο τη μια το υλικό προώθησής τους. Η απλοποιημένη αναπαράσταση της ζωής μας με πολλά χρώματα που μας θυμίζουν τα κινούμενα σχέδια της παιδικής μας ηλικίας. Όπου οι ευτυχισμένοι πολίτες απεικονίζονται να συνυπάρχουν με τα τεχνολογικά επιτεύγματα.
Απο την άλλη δείτε το επιχειρησιακό κεντρο του Rio de Janeiro που δημιουργήθηκε για να προβλέπει τον καιρό, να κάνει περιβαλλοντικές μετρήσεις και πλέον όπως τόνιζε ο πρώην δήμαρχος Eduardo Paes «Το επιχειρησιακό κέντρο μας δίνει την δυνατότητα να μπορούμε να βλέπουμε κάθε γωνία της πόλης 24/7». Πραγματικά προβληματίζει και τον κάθε καλόπιστο τι προεκτάσεις μπορεί να έχει σε λάθος χέρια, τι μπορεί να σημαίνει για τους κατοίκους του. Οι άνθρωποι των πόλεων όμως είναι κάτι παραπάνω από κάτοικοι ή ακόμα τελικοί χρήστες, είναι οι πολίτες, το κύτταρο της πόλης!
Οι ανερχόμενες smart cities όμως δυνητικά δεν είναι τόσο ζοφερές. Προσφέρουν μια χρυσή ευκαιρία για την ανθρωπότητα. Μας δίνουν την δυνατότητα μετα από 2000 χρόνια κυνήγι να πιάσουμε ξανά την πιο άρτια Δημοκρατία όλων των εποχών. Η συλλογική νοημοσύνη μαζί με τη ορθή χρήση της τεχνολογίας σήμερα έχει τις δυνατότητες τόσο να παρέχει το χρόνο και τον τρόπο ώστε οι πολίτες να μπορούν να ασχοληθούν με την “πόλιν” όπως ήδη προφητικά ανέλυε ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά αλλά και να γεφυρώσει τις αλλαγές στην κλίμακα και τις δομές των σύγχρονων πόλεων σε σχέση με την αρχαία Αθήνα.
Επομένως τι μπορούμε να κάνουμε όταν μεγάλες εταιρείες έρχονται και υπόσχονται λύσεις για καλύτερη ποιότητα ζωής και οικονομική ανάπτυξη μέσα σε λίγα χρόνια ; Σίγουρα η αγορά τους είναι θελκτική και αναγκαία αλλά πρέπει να αναρωτηθούμε ποιο είναι το κόστος, ποιες ανταλλαγές και σχέσεις θα προκύψουν, τι σημαίνει να έχει μια εταιρεία δύναμη στη πόλη. Σε πρώτο στάδιο είναι σημαντικό να δοθεί το βήμα στους πολίτες να εκφράσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ακόμα με επιμονή πρέπει να ενημερωθούμε για το τι είναι IoT, γιατί συλλέγεται η εκάστοτε πληροφορία και πως χρησιμοποιείται και βασικά ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο για όλα αυτά. Το πιο σημαντικό όμως είναι να ξεκινήσουμε να βλέπουμε τις smart cities οχι ως μια τεχνολογική φλυαρία αλλά ώς κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο. Η ύπαρξη bottom up λειτουργιών στις πόλεις με την ενεργή συμμετοχή των ενημερωμένων πολίτων μέσω της τεχνολογία πρέπει να οδηγείται από συνεπής πολιτικές ηγεσίες. Τα καλά νέα λοιπόν είναι πως τρόποι υπάρχουν και συνεχώς ανακαλύπτονται νεοι, ώστε να υπάρξουν ουσιαστικές win-win καταστάσεις.
Εάν για κάποιους όλα αυτά φαίνονται μακρινά και αδιάφορα για την ελληνική πραγματικότητα, θα πρέπει να ξέρουν ότι οι ελληνικές πόλεις ήδη έχουν ξεκινήσει. Από το βραβευμένο “έξυπνο” Ηράκλειο, στα “έξυπνα” Τρίκαλα που η συνεργασία με την Cisco ήδη έχει παράγωγο το μικρό πρότυπο κέντρο πληροφοριών στο Δημαρχείο μέχρι την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη που έχουν συνεργαστεί με την IBM για τις “έξυπνες” πρακτικές του μέλλοντος. Οι ελληνικές πόλεις σήμερα σχεδόν αμήχανες, είτε αντιλαμβανόμενες τα οφέλη είτε υποκλινόμενες στην απλόχερη προσφορά διαβλέπουν δειλά την ευκαιρία να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους προς του πολίτες ή και να αφηγηθούν ένα εύπεπτο success story. Η στιγμή λοιπόν είναι κατάλληλη να αναζητήσουμε πως θα εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία μέσα στις πόλεις.
Ο Σαίξπηρ μας έδωσε την ερώτηση οδηγό. Επομένως η τεχνολογία δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί απλώς για να παρακολουθεί, ελέγχει και δημιουργεί τα καταναλωτικά προφίλ των πολιτών. Θα πρέπει να ποτιστεί με την συμμετοχή τους να απαντά στις ανάγκες τους, να τους πληροφορεί και να ενισχύει την κοινωνική δικαιοσύνη. Αν δεν τα κάνει αυτά οι πόλεις θα πρέπει να σταματήσουν να αγοράζουν γιατί πολύ απλά θα έχουν μετατρέψει την λύση του Αριστοτέλη ώστε να μην υπάρχουν δούλοι σε ένα κοντινό πρόβλημα.
