Επανεκκίνηση για το ευρώ: Μπορεί η Ευρώπη να κεφαλαιοποιήσει τη μετατόπιση ισχύος;
Το ευρώ, σύμβολο ενότητας και ολοκλήρωσης της Ευρώπης, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής.
Όπως τονίζει ο Pierre Gramegna, Γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε σήμερα, οι πρόσφατες ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία δημιουργούν ένα ιστορικό παράθυρο ευκαιρίας για την Ευρώπη να ενισχύσει τον ρόλο του κοινού νομίσματος στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σε μια περίοδο κατά την οποία η παγκόσμια επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών παρουσιάζει ρωγμές, το ευρώ, σύμφωνα με τον Pierre Gramegna, κερδίζει έδαφος ως αξιόπιστη εναλλακτική δύναμη σταθερότητας και εμπιστοσύνης.
Ο Gramegna επισημαίνει ότι οι αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του αμερικανικού «οικονομικού θαύματος» έχουν οδηγήσει πολλούς επενδυτές να αναζητήσουν νέα ασφαλή καταφύγια. Η αβεβαιότητα γύρω από τη δημοσιονομική πορεία των ΗΠΑ και οι αυξανόμενοι φόβοι για υπερτιμημένες αγορές προκάλεσαν, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει, ένα πρωτοφανές φαινόμενο: για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, τον περασμένο Απρίλιο, το δολάριο, τα αμερικανικά ομόλογα και οι μετοχές υποχώρησαν ταυτόχρονα, δείγμα ότι η εμπιστοσύνη των αγορών προς την αμερικανική οικονομία κλονίζεται. Τον ίδιο μήνα, οι ξένοι επενδυτές –κυρίως ιδιώτες– ρευστοποίησαν πάνω από 80 δισ. δολάρια σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, ανατρέποντας μια διετία συνεχών εισροών.
Όπως αναφέρει ο επικεφαλής του ESM, η τάση αυτή συνοδεύτηκε από μια εντυπωσιακή ενίσχυση του ευρώ, που έχει ανατιμηθεί σχεδόν 14% έναντι του δολαρίου από τις αρχές του 2025. Στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, οι εισροές κεφαλαίων σε κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης άγγιξαν τα 150 δισ. ευρώ — το υψηλότερο επίπεδο από το 2008. Ο Pierre Gramegna υπογραμμίζει ότι το ενδιαφέρον αυτό δεν περιορίστηκε στα «παραδοσιακά» ασφαλή καταφύγια, αλλά επεκτάθηκε και σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, των οποίων τα ομόλογα κατέγραψαν έντονη ζήτηση.
Σε ευρύτερο ορίζοντα, ο Gramegna παρατηρεί ότι το ευρώ κερδίζει σταδιακά την εμπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών, καθώς το ποσοστό των ξένων συμμετοχών στο χρέος της ευρωζώνης αυξάνεται σταθερά από το 2019, ενώ ταυτόχρονα μειώνονται οι ξένες τοποθετήσεις σε αμερικανικά ομόλογα. Όπως σημειώνει, οι τελευταίες έρευνες των κεντρικών τραπεζών δείχνουν ότι όλο και περισσότερες σκοπεύουν να αυξήσουν το ποσοστό των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων σε ευρώ — μια σαφής ένδειξη μεταστροφής των παγκόσμιων προτιμήσεων.
Ο ίδιος βλέπει στην τρέχουσα συγκυρία μια «στρατηγική καμπή» για την Ευρώπη, επαναλαμβάνοντας τα λόγια της προέδρου της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, περί μετάβασης του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος σε μια πιο πολυπολική εποχή. Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, όπως επισημαίνει, το ευρώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει όχι μόνο ως εργαλείο διαφοροποίησης, αλλά και ως παγκόσμιο ασφαλές καταφύγιο, χάρη στη θεσμική του σταθερότητα και στη συνεπή διαχείριση κρίσεων από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Για να ενισχυθεί όμως η διεθνής θέση του νομίσματος, ο Gramegna θεωρεί ότι η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί άμεσα σε τρία καθοριστικά μέτωπα. Πρώτον, να εμβαθύνει την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, προχωρώντας στην υλοποίηση των προτάσεων Letta και Draghi για μια πιο ανταγωνιστική και ολοκληρωμένη ενιαία αγορά. Δεύτερον, να επιταχύνει τη δημιουργία του ψηφιακού ευρώ, υπό την εποπτεία της ΕΚΤ, ώστε να ενισχυθεί η διεθνής χρηστικότητα του ευρωπαϊκού νομίσματος και να περιοριστεί η εξάρτηση από τα σταθερά νομίσματα που εκδίδονται σε δολάρια. Τρίτον, να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο MiCA, ώστε να αποτραπούν φαινόμενα αστάθειας και μετατόπισης καταθέσεων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη νομισματική πολιτική.
Όπως υπογραμμίζει η αξιοπιστία του ευρώ δεν είναι δεδομένη — πρέπει να κερδίζεται συνεχώς μέσα από υπεύθυνες δημοσιονομικές πολιτικές, διασφάλιση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και ενίσχυση της θεσμικής συνοχής της Ευρώπης. Ο ESM, τονίζει, έχει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση αυτής της εμπιστοσύνης, αποτελώντας τον πυλώνα σταθερότητας της ευρωζώνης.
Κλείνοντας, ο επικεφαλής του ESM σημειώνει ότι το ευρώ, έπειτα από ένα τέταρτο του αιώνα ζωής, έχει εδραιωθεί ως θεμέλιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και σύμβολο κοινής κυριαρχίας. Στο νέο, κατακερματισμένο παγκόσμιο περιβάλλον, το ευρωπαϊκό νόμισμα μπορεί —και πρέπει— να αποτελέσει άγκυρα σταθερότητας και εργαλείο ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. «Η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ είναι αναγκαία και εφικτή», δηλώνει ο Pierre Gramegna, προσθέτοντας ότι «οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται χρειάζονται πολιτική βούληση και διορατικότητα – αλλά οι ανταμοιβές θα είναι αντάξιες των προσπαθειών».
