Βρισκόμαστε σε χρηματοοικονομική φούσκα;
Η σημερινή άνθηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) θυμίζει σε πολλούς επενδυτές ιστορικά παραδείγματα υπερβολής, όπως τη φούσκα του Διαδικτύου στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ή την αμερικανική αγορά ακινήτων πριν από το 2008.
Η αναγνώριση μιας χρηματοοικονομικής φούσκας είναι σχεδόν αδύνατη όσο αυτή εξελίσσεται. Συνήθως, το φαινόμενο γίνεται φανερό μόνο εκ των υστέρων – όταν οι τιμές καταρρεύσουν.
Ωστόσο, ορισμένα σημάδια επαναλαμβάνονται σχεδόν πάντα. Η σημερινή άνθηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) θυμίζει σε πολλούς επενδυτές ιστορικά παραδείγματα υπερβολής, όπως τη φούσκα του Διαδικτύου στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ή την αμερικανική αγορά ακινήτων πριν από το 2008.
Υπάρχουν τέσσερις βασικοί τρόποι για να εντοπιστεί αν μια αγορά έχει εισέλθει σε φάση υπερτίμησης.
1. Υπερβολικές αποτιμήσεις
Όταν οι τιμές των μετοχών ανεβαίνουν πολύ ταχύτερα από τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη, η ανισορροπία αυτή αποτελεί κλασικό προειδοποιητικό σημάδι.
Σήμερα, εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη – από κατασκευαστές μικροτσίπ έως νεοφυείς επιχειρήσεις λογισμικού – καταγράφουν αποτιμήσεις που θυμίζουν την εποχή των dot-com. Για παράδειγμα, η κεφαλαιοποίηση ορισμένων τεχνολογικών εταιρειών έχει ξεπεράσει τα επίπεδα των 2 τρισ. δολαρίων, παρότι τα κέρδη τους δεν έχουν αυξηθεί αναλογικά.
Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και το 2000, όταν εταιρείες χωρίς ουσιαστικά έσοδα διαπραγματεύονταν με τιμές που προεξοφλούσαν δεκαετίες κερδών.
2. Η αφήγηση «αυτή τη φορά είναι διαφορετική»
Κάθε φούσκα συνοδεύεται από μια ιστορία που υπόσχεται μια νέα εποχή. Στην περίπτωση του Διαδικτύου, η πεποίθηση ήταν ότι η τεχνολογία θα άλλαζε ριζικά το εμπόριο και την επικοινωνία – κάτι που τελικά συνέβη, αλλά όχι για όλες τις εταιρείες ταυτόχρονα.
Σήμερα, η τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζεται ως δύναμη που θα αναδιαμορφώσει τα πάντα: την παραγωγικότητα, την υγεία, τη δημιουργία περιεχομένου. Η πίστη σε αυτό το νέο «παράδειγμα» οδηγεί σε επενδυτικές συμπεριφορές που θυμίζουν τη φράση «η αξία δεν έχει σημασία, μόνο η προοπτική».
3. Η μόχλευση και το ρίσκο
Οι φούσκες φουσκώνουν όταν το επενδυτικό κοινό αρχίζει να δανείζεται για να επενδύσει. Το ίδιο συνέβη πριν από το κραχ του 1929, αλλά και στην κρίση του 2008, όταν η υπερβολική πίστωση στην αγορά κατοικίας κατέρρευσε.
Σήμερα, παρατηρείται αυξανόμενη δραστηριότητα σε μοχλευμένα χρηματιστηριακά προϊόντα (ETF) που επιτρέπουν στους επενδυτές να πολλαπλασιάζουν την έκθεσή τους.
Παράλληλα, το day trading – οι βραχυπρόθεσμες κερδοσκοπικές κινήσεις μικροεπενδυτών – έχει αναβιώσει μέσω πλατφορμών χαμηλού κόστους. Αυτές οι κινήσεις υποδηλώνουν μια ψυχολογία αγοράς που στηρίζεται περισσότερο στην ελπίδα γρήγορου κέρδους παρά σε ρεαλιστικές προσδοκίες.
4. Οι κυκλικές εταιρικές συναλλαγές
Ένα ακόμη ανησυχητικό σημάδι είναι οι «κυκλικές» επενδύσεις μεταξύ μεγάλων εταιρειών του ίδιου οικοσυστήματος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αλληλεξάρτηση μεταξύ εταιρειών τεχνολογίας που επενδύουν η μία στην άλλη, δημιουργώντας μια εσωτερική ροή κεφαλαίων: μια εταιρεία επενδύει σε μια νεοφυή επιχείρηση AI, η οποία χρησιμοποιεί τα κεφάλαια για να αγοράσει υπολογιστική ισχύ ή υπηρεσίες από τον ίδιο επενδυτή. Παρόμοιες πρακτικές είχαν παρατηρηθεί στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1980, λίγο πριν την κατάρρευση της εκεί φούσκας των μετοχών.
Πότε θα σκάσει η φούσκα;
Αν δεχθούμε ότι οι σημερινές αγορές βρίσκονται σε φάση υπερτίμησης, το ερώτημα είναι πότε θα ξεκινήσει η διόρθωση.
Σημαντικός δείκτης είναι το επενδυτικό κλίμα: προς το παρόν, οι ιδιώτες επενδυτές οδηγούν τις τιμές, ενώ οι θεσμικοί παραμένουν προσεκτικοί. Αν όμως οι τελευταίοι αρχίσουν να εγκαταλείπουν «ασφαλή» περιουσιακά στοιχεία, όπως ομόλογα ή χρυσό, και διοχετεύσουν περισσότερο κεφάλαιο στην τεχνητή νοημοσύνη, τότε το φαινόμενο μπορεί να επιταχυνθεί.
Η ιστορία δείχνει ότι κάθε φούσκα βασίζεται σε ένα μείγμα τεχνολογικής υπόσχεσης, επενδυτικής ευφορίας και υπερβολικής πίστης. Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς η υπόσχεση μετατρέπεται σε αυταπάτη, μέχρι να είναι πολύ αργά.
