Η Ευρώπη πληρώνει ακριβότερα το νερό για να μη διψάσει στο μέλλον – Η Ελλάδα στο κατώφλι της κρίσης
Το νερό δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως αγαθό που κοστολογείται με βάση την κατανάλωση, αλλά ως στοιχείο με πραγματική αξία – οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, η αναβάθμιση των υποδομών ύδρευσης έχει αναδειχθεί σε κορυφαία προτεραιότητα και βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, φέρνοντας όμως μαζί της και αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού. Οι επενδύσεις σε νέους αγωγούς, δίκτυα και σύγχρονες τεχνολογίες αφαλάτωσης και επαναχρησιμοποίησης θεωρούνται πλέον αναγκαίες, καθώς η κλιματική κρίση και τα ολοένα πιο ακραία καιρικά φαινόμενα ασκούν αυξανόμενη πίεση στα διαθέσιμα αποθέματα.
Η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για το νερό, που αποτυπώνεται στη μελέτη «Water Vision 2023» της Water Europe – του επίσημου ευρωπαϊκού φορέα για την καινοτομία και την έρευνα γύρω από τη διαχείριση των υδάτινων πόρων – φιλοδοξεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες χρησιμοποιούν, προστατεύουν και αποτιμούν αυτόν τον πολύτιμο φυσικό πόρο.
Σύμφωνα με τη νέα προσέγγιση, το νερό δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως αγαθό που κοστολογείται με βάση την κατανάλωση, αλλά ως στοιχείο με πραγματική αξία – οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική. Μέχρι το 2030, η Ευρώπη επιδιώκει να περάσει σε μια «έξυπνη εποχή νερού», όπου οι τιμές θα αντανακλούν το συνολικό κόστος: από τη συντήρηση των υποδομών και την προστασία των πηγών, μέχρι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την ανθεκτικότητα απέναντι στην ξηρασία. Αυτό σημαίνει πως οι αυξήσεις στους λογαριασμούς που παρατηρούνται ήδη σε αρκετές χώρες είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να εξασφαλιστεί ότι το νερό θα συνεχίσει να είναι διαθέσιμο, καθαρό και βιώσιμο για τις επόμενες γενιές.
Η νέα φιλοσοφία βασίζεται σε τρεις αρχές: ασφάλεια, βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα. Προβλέπει τη δημιουργία υποδομών που θα μπορούν να αντέχουν σε ακραία φαινόμενα, τη χρήση πολλαπλών πηγών – επιφανειακών, υπόγειων, ανακυκλωμένων ή αφαλατωμένων – και τη λειτουργία «έξυπνων» συστημάτων που θα παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την κατανάλωση και τις απώλειες. Ταυτόχρονα, διασφαλίζεται ότι το νερό θα παραμείνει προσιτό για τους πολίτες, καθώς θεωρείται θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Η φιλοσοφία αυτή ήδη επηρεάζει την πολιτική των κρατών-μελών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Στη χώρα μας, η κρίση νερού είναι πλέον πραγματικότητα. Η Αττική βρίσκεται σε οριακό σημείο, καθώς τα αποθέματα στους ταμιευτήρες έχουν μειωθεί δραματικά. Ο Μόρνος, που τροφοδοτεί την πρωτεύουσα, έχει χάσει περίπου το 70% των αποθεμάτων του τα τελευταία δύο χρόνια. Αν συνεχιστεί η ανομβρία, οι ειδικοί προειδοποιούν πως το Λεκανοπέδιο θα έχει διαθέσιμο νερό για μόλις δύο ακόμη χρόνια. Η κυβέρνηση έχει ήδη κινητοποιηθεί, προωθώντας τρία μεγάλα έργα για την ενίσχυση της υδροδότησης: γεωτρήσεις στη Βοιωτία, μια μονάδα αφαλάτωσης στη Θίσβη και το φιλόδοξο σχέδιο μεταφοράς νερού από τη λίμνη Κρεμαστών προς τον Εύηνο.
Τα έργα αυτά θεωρούνται κρίσιμα για να αποφευχθεί η υδροδοτική ασφυξία, αλλά απαιτούν σημαντικούς πόρους και χρόνο. Το κόστος τους υπολογίζεται σε περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η ολοκλήρωση του μεγάλου έργου των Κρεμαστών αναμένεται γύρω στο 2028 ή το 2029. Παράλληλα, υπάρχουν σχέδια για αξιοποίηση υπόγειων αποθεμάτων στη Μαυροσουβάλα και την Κωπαΐδα. Η υλοποίηση όλων αυτών όμως προϋποθέτει και θεσμικές αλλαγές, καθώς το αρχικό σχέδιο για δημιουργία ενιαίου φορέα ύδρευσης έχει «παγώσει» μετά τις αντιδράσεις των δήμων.
Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να προσαρμόσει τη νέα ευρωπαϊκή φιλοσοφία στις δικές της ανάγκες. Η χώρα χρειάζεται ένα συνεκτικό σχέδιο που θα συνδυάζει επενδύσεις σε υποδομές με δίκαιη τιμολόγηση και έλεγχο της κατανάλωσης. Το Εθνικό Σχέδιο για το Νερό, που αναμένεται να παρουσιαστεί μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, θα πρέπει να χαράξει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα εξασφαλίζει επάρκεια, προστασία των πηγών και σταδιακή προσαρμογή στα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε εκσυγχρονισμό των δικτύων ύδρευσης, να μειώσει τις απώλειες, να επενδύσει σε τεχνολογίες ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης και να ενθαρρύνει μια νέα νοοτροπία εξοικονόμησης. Το νερό δεν είναι πια δεδομένο. Αντιθέτως, αποτελεί έναν πόρο που χρειάζεται συνεχή διαχείριση και επένδυση, ώστε να εξασφαλιστεί για τις επόμενες γενιές.
Εν κατακλείδι η μετάβαση αυτή δεν θα είναι εύκολη ούτε φθηνή. Όμως η επιλογή δεν είναι ανάμεσα σε φτηνό και ακριβό νερό, αλλά ανάμεσα σε διαθέσιμο και μη διαθέσιμο νερό.
