Εννέα μεταφραστές συστήνουν στη HuffPost τα καλύτερα νέα βιβλία του φθινοπώρου
Υπογράφουν τη μετάφραση -μεταφέρουν το πρωτότυπο στο σώμα μίας άλλης γλώσσας- διατηρώντας στο ακέραιο το νόημα και τη θερμοκρασία των λέξεων. Είναι τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν να αποδώσουν στην ελληνική την υψηλή συγκίνηση της ξένης λογοτεχνίας, εκείνοι που εξαιτίας τους αγαπήσαμε βαθιά συγγραφείς, ιστορίες, τόπους και εποχές, σε κάθε περίπτωση, που εξελιχθήκαμε ως αναγνώστες.
Εννέα μεταφραστές συστήνουν στη HuffPost βιβλία τους τα οποία κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή θα κυκλοφορήσουν τις επόμενες εβδομάδες.
Οι Αγγελική Βασιλάκου, Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, Γεωργία Ζακοπούλου, Φωτεινή Ζερβού, Τόνια Κοβαλένκο, Ρίτα Κολαΐτη, Αχιλλέας Κυριακίδης, Μαρία Ξυλούρη, Άννα Παπασταύρου μοιράζονται μαζί μας μικρές στιγμές από την περιπέτεια τους -τη σχέση με τη γλώσσα, τους αγαπημένους, αλλά και τους πιο «απαιτητικούς» συγγραφείς- μέσα από εννέα προσωπικές σημειώσεις που μας οδηγούν στους πιο ενδιαφέροντες ξένους τίτλους του φθινοπώρου.
Αγγελική Βασιλάκου «Ταξίδι μέσα σε μια σταγόνα αίμα» του Ντανιέλ Φερέιρα (εκδόσεις Καστανιώτη, κυκλοφορεί)
Μεταφράζω από τότε που πρωτάκουσα Ισπανικά. Η μουσική της γλώσσας έβγαλε ρίζες στο μυαλό μου, και πριν ακόμα μάθω τη γλώσσα αποστήθιζα ποιήματα κι αποσπάσματα ισπανικών πεζών. Στο πρώτο μου ταξίδι στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκας, αναρωτήθηκα πώς ακούγονται οι αγαπημένοι μου ισπανόφωνοι συγγραφείς στα ελληνικά. Σαράντα χρόνια μετά, ακόμα πασχίζω να καταλάβω, νομίζω ότι ο πιο απαιτητικός συγγραφέας είναι ο Κάρλος Φονσέκα…
Ο 30χρονος κολομβιανός Ντανιέλ Φερέιρα, είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας γιατί έχει την ικανότητα να εκπλήσσεται μ’ αυτό που οι άλλοι θεωρούν φυσιολογικό… και την τάση ν’ αφαιρείται, βιώνοντας στην καρδιά και στο μυαλό ακόμα και τα πιο ασήμαντα γεγονότα!
Γεννημένος το 1981, στην ζούγκλα, (στο Σαν Βισέντε δε Τσουσουρί, στην περιοχή του Σανταντέρ), ο Φερέιρα μεγάλωσε σ’ ένα χωριό υπό τον έλεγχο των παρακρατικών, όπου όλα απαγορεύονταν (τα μακριά μαλλιά, τα φούτερ, να παίζεις στον δρόμο…). Στα 7 του χρόνια, αντί για παιδικό σταθμό η μάνα του τον άφηνε στη βιβλιοθήκη. Στα 12 έγραφε ημερολόγιο. Στα 17 δοκίμασε τη γραφή...
Και τότε, κατάλαβε πως δεν είναι φυσιολογικό να ζεις καθημερινά με τον φόβο. Να ξεχνάς τις ζωές των άλλων, να εθίζεσαι στη βία. Ξεκίνησε έτσι μια Πενταλογία (που πιάνει έναν αιώνα βίας στην Κολομβία). Μια χώρα 44 εκ. ανθρώπων, όπου ένα νέο συγγραφέα, ζήτημα αν τον διαβάζουν 1000 άνθρωποι. Έστειλε τα βιβλία του σε διεθνείς διαγωνισμούς. Το πρώτο, ‘Labaladadelosbandolerosbaladíes’ βραβεύτηκε στο Μεξικό το 2010. Το δεύτερο, Ταξίδι μέσα σε μια σταγόνα αίμα, στην Κούβα (βραβείο λογοτεχνίας ALBA, 2011), το 2013, η Ισπανία τον βράβευσε για το blog του «Μια φωτιά να κάψεις τον Γκόγια», το τρίτο του, ‘La Rebelión de los oficios inútiles’ απέσπασε το βραβείο Clarin στην Αργεντινή (2014).
Τα ονειρικά, ποιητικά και κινηματογραφικά βιβλία του Ντανιέλ Φερέιρα, σαν να βλέπεις πίνακες του Γκόγια να ζωντανεύουν, εκδίδονται σε πολλές χώρες (ακόμα και στην Κολομβία). Στο Ταξίδι μέσα σε μια σταγόνα αίμα, ταξιδεύουμε για μερικά δευτερόλεπτα στις ζωές 5 ανθρώπων, απ’ τη στιγμή που γεννιούνται ώσπου εξοντώνονται όλοι μαζί, στην κεντρική πλατεία, στο καρναβάλι της χρονιάς, από μια ομάδα ένοπλων κουκουλοφόρων! Η σταγόνα, είναι η χαραμάδα που μας επιτρέπει να κρυφοκοιτάξουμε τη ζωή τους, να τους γνωρίσουμε και να τους αγαπήσουμε, για να μην ξεχαστούν ποτέ…
Ο Ντανιέλ Φερέιρα, στα χνάρια του Φώκνερ, γράφει μεγάλη λογοτεχνία. Ποίηση…
Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη «Ο Άρχοντας της Ζήλιας» του Γιου Νέσμπο (εκδόσεις Μεταίχμιο, κυκλοφορεί)
Ασχολούμαι με τη μετάφραση ερασιτεχνικά από το 2006 και ουσιωδώς -και μανιωδώς- από το 2013 και μετά. Ξεκίνησα με μεγάλη ανασφάλεια (αλλά και άγνοια φόβου) με τη μετάφραση του βιβλίου του Γκούναρ Στόλεσεν, «Στο σκοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι» στις εκδόσεις Πόλις, ο εκδότης των οποίων αντιλήφθηκε ότι τα νορβηγικά μου θα μπορούσαν να με αποκαταστήσουν επαγγελματικά αλλά και να φέρουν περισσότερη νορβηγική λογοτεχνία στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Του είμαι ευγνώμων έκτοτε.
Ο απαιτητικότερος -μέχρι τώρα- συγγραφέας που έχω μεταφράσει είναι ο Ρόι Γιάκομπσεν, για τις εκδόσεις της Εστίας: το έργο του είναι ένα λυρικό πορτρέτο μιας ναυτικής κοινωνίας της δυτικής Νορβηγίας στις αρχές του 20ού αιώνα. Ευχαριστήθηκα ιδιαιτέρως την πρόκληση να αποδώσω (έστω και εξ απαλών ονύχων) τοπικές διαλέκτους αλλά και ναυτικούς / ιχθαλιευτικούς όρους: εντυπωσιάστηκα με το πόσο το λεξιλόγιο αποκαλύπτει ότι οι δύο εκ διαμέτρων αντίθετες γεωγραφικά κοινωνίες μας μοιάζουν, μόνο και μόνο επειδή έχουμε κι οι δύο νησιωτική παράδοση!
Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο η τελευταία μου μεταφραστική δουλειά, μια συλλογή διηγημάτων του διάσημου Γιου Νέσμπο. Ο Νέσμπο βρίσκει πάντα τρόπους να με εκπλήσσει: είτε επειδή γίνεται ολοένα και πιο αιμοβόρος, πιο θορυβώδης, είτε πιο απόκρυφος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση με εξέπληξε η ποιότητα της γραφής του -λογοτεχνική, με ρυθμό, πολύ διαφορετική από αυτή που έχω συνηθίσει να μεταφράζω στις περιπέτειες του Χάρι Χόλε (όπου γράφει πολύ πιο στακάτα, βατά και pop, ήτοι απλά). Μου έκανε πραγματικά εντύπωση η μεγάλη έμφαση στον ρυθμό της γλώσσας του και στους διαλόγους του, έμφαση που ισούται της προσοχής που δίνει και στην πλοκή των ιστοριών του. Κατευχαριστήθηκα τη μετάφραση του «Άρχοντα της Ζήλιας»! Σημειωτέον ότι ο νορβηγικός τίτλος του βιβλίου είναι «Sjalusimannen», δηλαδή ο ζηλόφθων άνδρας· αλλά πάλεψα για να αποδοθεί ο τίτλος ως έχει στα ελληνικά, γιατί θεωρώ ότι κάνει τεράστια διαφορά. (Διορθώνω: δεν πάλεψα· έβαλα βέτο. Ο ευγενέστατος Γιου υποχώρησε. One small step for Sjalusimannen, a giant leap for translators!).
Γεωργία Ζακοπούλου «Τέρρα Άλτα» του Χαβιέρ Θέρκας (εκδόσεις Πατάκη, κυκλοφορεί τέλος Νοεμβρίου)
1988: Ως γαλλομαθής χημικός, το πρώτο βιβλίο που ανέλαβα να μεταφράσω ήταν «Η ιστορία της οικολογίας» του Πασκάλ Ακό.
1990: Πρώτη διαμονή στην Ρόδο. Έρωτας με την πρώτη ματιά.
1993: Βαθιά βουτιά στη μετάφραση της λογοτεχνίας με τα «Τέλματα» του Αντρέ Ζιντ, ενός συγγραφέα που δεν θα πάψω ποτέ να μελετώ.
1995: Πέρασμα στην ισπανόφωνη λογοτεχνία με τον «Λίβελλο από τον πλανήτη των πιθήκων» του Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν.
1996-2007: Φρανσουάζ Σαγκάν, Εδουάρδο Γκαλεάνο, Ξαβιέρ Μορέτ, Κριστιάν Γκαγί, Σέσαρ Άιρα, Ενρίκε Βίλα-Μάτας, Έλια Μπαρθελό. Περιοδικό «Μετάφραση».
2003: Φελισμπέρτο Ερνάντες. Η τυχαία συνάντησή μου με τα διηγήματά του στο «Κανείς δεν άναβε τα φώτα» θα αποδειχθεί η πιο ευλογημένη στιγμή της μεταφραστικής και αναγνωστικής μου πορείας.
2008-2021: Φράνς Υζέρ, Ιρέν Νεμιρόφσκι, Ζαν-Πιέρ Βερνάν, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Χουάν Μαρσέ, Ροδρίγο Ασμπούν, Σαμουέλ Μπώ-Μποβύ. Χαβιέρ Θέρκας. Διοργάνωση εργαστηρίων και διεθνών συναντήσεων μεταφραστών από και προς τα ελληνικά σε συνεργασία με το Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου. Περιοδικό τέχνης και λόγου «Νησίδες».
Αυτά είναι κάποια ενδεικτικά σημεία, από έργα, πρόσωπα και περιβάλλοντα, με τα οποία ανιχνεύω ακόμα τη διαδρομή μου, συνδιαμορφώνω τη γραφή και τις δράσεις μου, συγγράφοντας μεταφράσεις.
Τέρρα Άλτα, μια απομονωμένη περιοχή της Καταλονίας όπου «δε συμβαίνει ποτέ τίποτα», μια περιοχή γνωστή μόνο για το καλό κρασί της και τη μάχη του Έβρου, την πιο άγρια μάχη του ισπανικού εμφυλίου.
Τέρρα Άλτα είναι και ο τίτλος του νέου βιβλίου του Χαβιέρ Θέρκας που είχα την τύχη να μεταφράσω και θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο από τις εκδόσεις Πατάκη.
Όπως δηλώνει ο ίδιος ο συγγραφέας, μετά τα δύο τελευταία βιβλία του, τον Απατεώνα αλλά κυρίως τον Μονάρχη των σκιών, ένα βιβλίο πολύ προσωπικό στο οποίο μιλούσε για το φρανκικό παρελθόν της οικογένειάς του και το οποίο σ’ όλη του τη ζωή ήθελε να γράψει αλλά δεν το αποφάσιζε, θεώρησε ότι έκλεισε τον αφηγηματικό κύκλο της αυτομυθοπλασίας, επειδή φοβήθηκε ότι αν τον συνέχιζε θα διέτρεχε τον κίνδυνο να πέσει στην παγίδα της επανάληψης, ότι θα γινόταν «μιμητής του εαυτού του», οπότε ένιωσε την ανάγκη να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό του ως συγγραφέα.
Γράφοντας το Τέρρα Άλτα, ένα μυθιστόρημα που το 2019 τιμήθηκε με το βραβείο Planeta, μια από τις σημαντικότερες διακρίσεις στον χώρο της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, ο Χαβιέρ Θέρκας θέλησε να γράψει ένα βιβλίο ριζικά διαφορετικό από όσα είχε γράψει ως τότε και συνάμα ριζικά πιστό σ’ αυτά.
Ένα αποτρόπαιο έγκλημα συγκλονίζει την ειρηνική ζωή στην Γκαντέζα, μια μικρή πόλη της Τέρρα Άλτα: ένα ζευγάρι υπερηλίκων, ιδιοκτήτες των Γραφικών Τεχνών Αδέιλ, της μεγαλύτερης επιχείρησης της περιοχής, βρίσκονται δολοφονημένοι και κατακρεουργημένοι. Στην ομάδα αστυνομικών που θα αναλάβουν την υπόθεση συμμετέχει και ο Μελτσόρ Μαρίν, ένας νέος αστυνομικός, φανατικός αναγνώστης λογοτεχνίας και λάτρης των Άθλιων του Βικτώρ Ουγκώ, που η ανάγνωσή τους καθόρισε τη ζωή του. Με σκοτεινό παρελθόν, έχει έρθει από τη Βαρκελώνη τέσσερα χρόνια πριν, ύστερα από μια ενέργεια που τον έχει μετατρέψει σε μύθο του Σώματος. Όταν η υπόθεση θα μπει στο αρχείο ο Μελτσόρ θα συνεχίσει κρυφά τις έρευνες, γεγονός που θα ανατρέψει τραγικά τη ζωή του.
Με αφετηρία αυτό το έγκλημα και μια αφηγηματική διείσδυση ανάμεσα σε αυθεντικούς χαρακτήρες και τα ίχνη της Ιστορίας στη ζωή τους, το Τέρρα Άλτα είναι ένας στοχασμός για την αξία του νόμου, την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης και τη νομιμότητα της εκδίκησης, αλλά πάνω απ’ όλα είναι η εποποιΐα ενός ανθρώπου που αναζητάει την πατρίδα του στα σύνορα δικαιοσύνης και δικαίωσης.
Φωτεινή Ζερβού «Ασκήσεις μνήμης» του Αντρέα Καμιλλέρι (εκδόσεις Πατάκη, κυκλοφορεί αρχές Νοεμβρίου)
Το ταξίδι μου στον κόσμο της μετάφρασης ξεκίνησε το 1998 με το βιβλίο Ο Τζοάν Παντάν και η ανακάλυψη της Αμερικής του Ντάριο Φο, και ακόμη συνεχίζεται. Κάθε βιβλίο, όσο διαρκεί η μετάφρασή του, γίνεται κομμάτι της ζωής μου.
Είκοσι χρόνια μεταφράζω τα βιβλία του Αντρέα Καμιλλέρι. Μέσα από τα μυθιστορήματά του ταξίδεψα, έμαθα, ανακάλυψα και γνώρισα τη Σικελία, το νησί του.
Μεγάλη και δύσκολη πρόκληση η μετάφραση της διαλέκτου και των επινοημένων λέξεων που χρησιμοποιούσε. Η εννοιολογική αναζήτησή τους ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και ενίοτε επίπονη, αυτό είναι ένα από τα μαγικά κομμάτια της μετάφρασης.
Ασκήσεις μνήμης λοιπόν είναι ο τίτλος του βιβλίου που πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκη τις επόμενες εβδομάδες. Ο Καμιλλέρι το «έγραψε» όντας τυφλός και είχε πει: «Όπως δε φοβήθηκα το άσπρο χαρτί και άρχισα να γράφω σε μεγάλη ηλικία, έτσι δε με τρομάζει η τυφλότητα και η καινούργια κατάσταση που θ’ αντιμετωπίσω». Αντί να γράφει άρχισε να υπαγορεύει, με αυτόν τον τρόπο συνέχισε να διηγείται τις ιστορίες του. Ήταν δύσκολο να διηγείται σε διάλεκτο έτσι υπαγόρευε στα ιταλικά. Η μνήμη τον βοηθά να εκφράσει όσα θυμάται και για να την ασκεί, παρατηρεί νοερά λεπτομέρειες, σκηνές και χρώματα.
Το βιβλίο αποτελείται από είκοσι τρεις ιστορίες που αναφέρονται σε περιστατικά της ζωής και του τόπου του. Η πρώτη περιγράφει όσα συνέβησαν με τη στάχτη του Πιραντέλλο. Κάποιες έχουν αστεία στοιχεία, άλλες αποτυπώνουν καταστάσεις και χαρακτήρες μιας άλλης εποχής που σημάδεψαν τον ίδιο και το χωριό του. Ο συγγραφέας θέλησε να προσθέσει κάτι διαφορετικό: τις εικόνες έξι καταξιωμένων Ιταλών εικονογράφων που όμως δε θα είχε τη δυνατότητα να δει, ζήτησε ωστόσο να του τις περιγράψουν με κάθε λεπτομέρεια. Για άλλη μια φορά το αναγνωστικό κοινό θα έχει τη δυνατότητα ν’ απολαύσει ένα βιβλίοτου «δάσκαλου» Καμιλλέρι.
Τόνια Κοβαλένκο «Το Χιόνι» του Τζον Μπάνβιλ (εκδόσεις Καστανιώτη, κυκλοφορεί 22 Νοεμβρίου)
Μεταφράζω από τα αγγλικά, ξεκίνησα σε νεαρή ηλικία πέφτοντας κατευθείαν στα βαθιά με μια Άντζελα Κάρτερ, ακολούθησε ένας Ντον Ντελίλο (μακάρι να είχα μεταφράσει κι άλλα δικά του εκτός απ′ τον «Ζυγό»), τα τελευταία χρόνια συνεργάζομαι κυρίως με τις Εκδόσεις Καστανιώτη, από τους συγγραφείς που ανέλαβα κατ′ αποκλειστικότητα νομίζω ότι πιο πολύ μου ταίριαξε η Ναντίν Γκόρντιμερ, αγαπώ, όμως, περισσότερο τον Μπάνβιλ. Όσο για το πιο απαιτητικό βιβλίο που μου έχει τύχει, θα μπορούσα να πω ότι είναι αυτό που μεταφράζω τώρα, το Apeirogon, του Kόλουμ ΜακΚαν.
Πριν από το έγκλημα που μας αφηγείται στις σελίδες του «Χιονιού», ο Τζον Μπάνβιλ έχει διαπράξει ο ίδιος έναν μικρό φόνο: θύμα του είναι το συγγραφικό του άλτερ έγκο, ο Μπέντζαμιν Μπλακ, το όνομα του οποίου θα περίμενε ίσως να δει κανείς στο εξώφυλλο ενός τέτοιου μυθιστορήματος. «Δεν τον έχω ανάγκη πια αυτό τον απατεωνίσκο», εξηγεί ο Μπάνβιλ, εγκαταλείπει το ψευδώνυμο και υπογράφει το βιβλίο με το όνομά του.
Το «Χιόνι» είναι μια κλασική αστυνομική ιστορία στην παράδοση της Άγκαθα Κρίστι, γραμμένη, όμως, με τη μοναδική, στοχαστική πένα του σπουδαίου Ιρλανδού στυλίστα.
Μια χειμωνιάτικη νύχτα του 1957, ο Καθολικός παπάς Τομ Λόουλες δολοφονείται άγρια μέσα στην έπαυλη μιας οικογένειας αριστοκρατών Προτεσταντών. Το πτώμα ανακαλύπτει στη βιβλιοθήκη του σπιτιού η ελαφρώς διαταραγμένη σύζυγος του Συνταγματάρχη Όσμπορν, του οικοδεσπότη. Λίγες ώρες μετά φτάνει στην κωμόπολη του Μπάλιγκλας κατευθείαν από το Δουβλίνο, ο νεαρός αστυνομικός επιθεωρητής Σεντ Τζον Στράφορντ. Προτεστάντης και ο ίδιος, γόνος μιας εξίσου καλής οικογένειας της περιοχής, ο Στράφορντ είναι ένας εκπρόσωπος του νόμου που δεν ξέρει κατά βάθος για ποιο λόγο επέλεξε να γίνει αστυνομικός. Στην προσπάθειά του να ξεδιαλύνει το πέπλο του μυστηρίου, το οποίο πυκνώνει ακόμη περισσότερο όταν εξαφανίζεται ο βοηθός του, Τζένκινς, θα καταφέρει ο Στράφορντ να αντισταθεί στις διάφορες σειρήνες, που άλλοτε έχουν τη μορφή της αιθέριας κυρίας Όσμπορν, άλλοτε αυτήν της ιδιόρρυθμης κόρης του συνταγματάρχη κι άλλοτε μιας απόλυτα γήινης εικοσάχρονης σερβιτόρας; Θα μπορέσει να κατανοήσει τα κίνητρα πίσω από τη μακάβρια δολοφονία του ιερωμένου και να βρει τον δράστη, προτού το χιόνι που πέφτει ακατάπαυστα σκεπάσει κάθε ίχνος;
Ρίτα Κολαΐτη «Τα χρόνια» της Ανί Ερνό (εκδόσεις Μεταίχμιο, κυκλοφόρησε 14 Οκτωβρίου)
Η σχέση μου με τη μετάφραση είναι σχέση ζωής. Ξεκίνησε το 1976 και συνεχίζεται αδιάλειπτα ως σήμερα. Είναι μια σχέση μαγική, ανεπανάληπτη. Τίποτα δεν συγκρίνεται με την απόλαυση που χαρίζει η επαφή με το σύμπαν ενός θεού-συγγραφέα, η εμβάθυνση σε ένα κείμενο και η αναζήτηση μιας λέξης μοναδικής που θα το φωτίσει.
Δύσκολο να παραθέσω έναν και μόνο αγαπημένο συγγραφέα. Θ’ αναφέρω ενδεικτικά κάποιους με τους οποίους ένιωσα κάτι βαθύτερο, κάτι που έμοιαζε με κεραυνοβόλο έρωτα: Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς, Αλμπέρ Καμύ, Ανί Ερνό, Γιον Κάλμαν Στέφανσον…
Το βιβλίο που προτείνω: Τα χρόνια της Ανί Ερνό (Εκδόσεις Μεταίχμιο).
Τα χρόνια είναι το βιβλίο μιας ολάκερης ζωής. Της δικής της (αλλά και της δικής μας). Μιας ζωής που τη διαπερνούν εικόνες, αισθήματα, πρόσωπα, τόποι. Είναι η τοιχογραφία μιας εποχής όπου συντελείται μια βαθιά μεταμόρφωση.
Η Ανί Ερνό, συγγραφέας επικεντρωμένη στη μνήμη, καταγράφει με τρόπο μεγαλειώδη ό,τι την περιβάλλει. Το παρελθόν είναι εσαεί παρόν. Το διαφυλάττει από τη λήθη και την απώλεια. Τα παιδικά χρόνια στη μουντή κωμόπολη, η ζωή μες στα ερείπια του πολέμου, η εφηβεία όπου με λαχτάρα και ντροπή ανακαλύπτει το κορμί της, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, τα φοιτητικά χρόνια και η σεξουαλική απελευθέρωση, η αποδοχή ενός αστικού τρόπου ζωής, η καταναλωτική κοινωνία, η εξέγερση του Μάη του 68, ο γάμος, η μητρότητα, ο χωρισμός, οι εραστές, η αγάπη για τις τέχνες και τα γράμματα, η πολιτική, η γυναικεία χειραφέτηση, τα πάντα εξιστορούνται με τρόπο σαγηνευτικό, παραστατικό, συγκλονιστικό όπως μόνον οι μεγάλοι δημιουργοί ξέρουν.
Ένα ηδονικό βύθισμα στον χρόνο και την Ιστορία, μια τελετουργία της Μνήμης.
Η Ανί Ερνό (γεν. 1940) είναι από μία από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας. Έχει τιμηθεί με πληθώρα διακρίσεων και βραβείων. Το 2019, «Τα χρόνια», η κορωνίδα του έργου της, ήταν υποψήφιο για το Man Booker International.
Αχιλλέας Κυριακίδης «Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω» του Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (εκδόσεις Ίκαρος, κυκλοφορεί 25 Οκτωβρίου)
Μνήμη και λήθη (ή το δικαίωμα στη μνήμη και το δικαίωμα στη λήθη), προσωπικές εμπειρίες και ντοκουμέντα, μοναδική αλήθεια και πολλαπλές αλήθειες, Ιστορία και μυθοπλασία, αντικειμενικό γεγονός και γλωσσικά διαμεσολαβημένη ή ρητορικά δομημένη αφήγηση – αυτές οι ωραίες εμμονές, που επαναλαμβάνονται με εμπνευσμένη ποικιλομορφία στις μεγάλες μυθιστορηματικές συνθέσεις του Βάσκες (Οι πληροφοριοδότες, Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν, Η μορφή των λειψάνων), αλλά και στα συγκλονιστικά διηγήματα της πρόσφατης συλλογής του διηγημάτων (Τραγούδια για την πυρκαγιά), εμφανίζονται και στο τελευταίο του μυθιστόρημα, Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω, η ουσιώδης διαφορά του οποίου με τα προηγούμενα έχει να κάνει με το ότι, εδώ, ο Βάσκες φαίνεται να εγκαταλείπει (για πρώτη φορά μετά τις Υπολήψεις) την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, αφού, για να συνθέσει αυτό το βιβλίο του, χρειάστηκε να δανειστεί τη μνήμη ενός φίλου του από την πιο συναρπαστική ζωή που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος, τη ζωή του φίλου του, Σέρχιο Καμπρέρα, από τους ερυθροφρουρούς της κινεζικής Πολιτιστικής Επανάστασης ώς τις αντάρτικες ομάδες του κολομβιανού Εμφυλίου, για να καταλήξει ένας από τους πιο σημαντικούς κολομβιανούς σκηνοθέτες του κινηματογράφου.
Κυκλοφορούν πάνω από 140 μεταφράσεις μου ισπανόφωνων, αγγλόφωνων, γάλλων και ιταλών συγγραφέων, και έχω τιμηθεί με έξι βραβεία μετάφρασης, μεταξύ των οποίων και δύο Κρατικά (το 2006 για τα Άπαντα τα Πεζά του Χόρχε Λουίς Μπόρχες και το 2018 για το Κουτσό του Χούλιο Κορτάσαρ). Επίσης, είμαι Επίτιμος Διδάκτωρ τόσο του Ιονίου Πανεπιστημίου (Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας) όσο και του Αριστοτελείου (Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας). Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες δεν είναι απλώς ο πιο αγαπημένος μου συγγραφέας…
Μαρία Ξυλούρη «Utopia Avenue»του Ντέιβιντ Μίτσελ (εκδόσεις Μεταίχμιο, κυκλοφορεί 11 Νοεμβρίου)
Η πρώτη μου μετάφραση, «Τα χίλια φθινόπωρα του Γιάκομπ ντε Ζουτ» του Ντέιβιντ Μίτσελ, κυκλοφόρησε το 2014. Έκτοτε έχω μεταφράσει επίσης «Τα κοκάλινα ρολόγια» του (2017), καθώς και το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του, το «Utopia Avenue», που θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Εκτός του Μίτσελ, έχω μεταφράσει Πολ Όστερ και Χάνια Γιαναγκιχάρα. Καθένας τους έχει τις δυσκολίες του στη μετάφραση, τις ιδιαιτερότητές του, ωστόσο ο Μίτσελ μου φαίνεται ο απαιτητικότερος, λόγω της γλώσσας του, ή καλύτερα της ιδιολέκτου του, και του εύρους των πεδίων που εξερευνά στα βιβλία του.
Όσο δύσκολος όμως είναι στη μετάφραση, άλλο τόσο απολαυστικός είναι στην ανάγνωση: έχεις την αίσθηση ότι σε παίρνει από το χέρι για να ζήσετε μια περιπέτεια, και ο ενθουσιασμός του για τις ιστορίες που αφηγείται είναι εμφανέστατος και μεταδοτικός -κάτι που συμβαίνει και στο Utopia Avenue, ένα άκρως γενναιόδωρο προς τον αναγνώστη μυθιστόρημα.
Οι Utopia Avenue του τίτλου είναι ένα συγκρότημα με ιδιαίτερο, ιδιοσυγκρασιακό ήχο που εμφανίζεται στη ροκ εντ ρολ σκηνή του Λονδίνου στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα και, για λίγο, μοιάζει έτοιμο να κατακτήσει τον κόσμο· παρακολουθούμε τη σύντομη διαδρομή τους, όπως καθορίζεται από τις προσωπικές αναζητήσεις και σχέσεις των μελών (και του μάνατζέρ τους) αλλά και την εποχή τους, που τους διασχίζει όσο τη διασχίζουν και οι ίδιοι – συναντώντας και ένα πλήθος αγαπημένων μουσικών της περιόδου. Είναι ένα βιβλίο που στάζει αγάπη: αγάπη για τη μουσική· για τους ήρωές του· για την αφήγηση· για όποιον παλεύει να αφήσει ένα όμορφο ίχνος σ’ έναν παράλογο κόσμο.
Άννα Παπασταύρου
«ACETO, ARCOBALENO οι λέξεις μου» του Έρι Ντε Λούκα (εκδόσεις Κέλευθος, κυκλοφορεί)
«10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ’ αυτόν τον παράξενο κόσμο» της Ελίφ Σαφάκ (εκδόσεις Ψυχογιός, κυκλοφορεί)
Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1956. Οι γυμνασιακές μου σπουδές στην Ιταλική Σχολή Αθηνών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα στροφή μου προς τη γλώσσα και τη λογοτεχνία, σε αντίθεση με τις σπουδές μου στη Νομική που δεν κατάφεραν να με κερδίσουν.
Έχοντας περάσει από πολλούς εργασιακούς χώρους και αναζητώντας αυτό που θα με έκανε να νιώθω δημιουργική, καταστάλαξα πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια στον χώρο της μετάφρασης, η οποία έγινε για μένα επάγγελμα και πάθος.
Μεταφράζω από ιταλικά, αγγλικά και γαλλικά, απολαμβάνοντας την επαφή με τη γλώσσα και την επικοινωνία με τον συγγραφέα και τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά μου μέσα από κάθε βιβλίο. Τα βιβλία που έχω μεταφράσει κοντεύουν πια τα πεντακόσια και κάποια από αυτά μου χάρισαν πολλές διακρίσεις, με σημαντικότερη το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης.
Στη μεταφραστική μου πορεία είχα την τύχη να γνωρίσω σπουδαίους συγγραφείς από τους οποίους θα ξεχώριζα τον Erri De Luca, τον Jeffrey Eugenides, τον Claudio Magris, την Elif Shafak, τον Alessandro Piperno, τον Paolo Cognetti.
Η προσωπική επαφή μαζί τους είναι σίγουρα πλεονέκτημα για το μεταφραστικό αποτέλεσμα. Ωστόσο η μετάφραση δίνει πάντα τη δυνατότητα εμβάθυνσης στο έργο ενός συγγραφέα ακόμα κι αν αυτός δεν είναι πια στη ζωή. Μεταφράζοντας Ernest Hemingway, Umberto Eco, Cesare Pavese, Terry Pratchett και πολλούς άλλους, βρέθηκα σε κόσμους αλλιώτικους, ενδιαφέροντες, μοναδικούς.
Γιατί κάθε μετάφραση είναι ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι στον κόσμο του συγγραφέα, στην εποχή του, στο ύφος του. Κι όπως συμβαίνει με τα ταξίδια, κάποια σε σημαδεύουν πιο βαθιά.
Έτσι συνέβη με τον Erri De Luca, που από το πρώτο βιβλίο του που μετέφρασα, ένιωσα πως συνομιλούσα με το alter ego μου.
Ένας σύγχρονος σοφός, ένα μαχητικός στοχαστής, ακτιβιστής, μεταφραστής, αναρριχητής, ένας Ναπολιτάνος που λατρεύει την πόλη του και αγωνίζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για το περιβάλλον, που μάχεται την αδικία με το έργο του όσο και με τη δράση του.
Το βιβλίο του, «ACETO, ARCOBALENO οι λέξεις μου», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Κέλευθος, είναι σίγουρα από τα πιο βαθυστόχαστα και από τα πιο προσωπικά του βιβλία («αγαπημένο» του, όπως μου εξομολογήθηκε ο ίδιος). Εδώ ο αφηγητής, επιλέγοντας δραματικά να υποκύψει σε έναν θάνατο από ασιτία, αφήνει να μιλήσουν σε πρώτο πρόσωπο οι άλλοι, οι φίλοι του (ο οικοδόμος, ο ιεραπόστολος, ο τυχοδιώκτης), ώσπου στο τέλος η αφήγηση γίνεται μια ιδιότυπη αυτοβιογραφία και συνάμα μια εξομολόγηση και ένας στοχασμός πάνω στα πιο σημαντικά ανθρώπινα ερωτήματα.
Από το «ΑCETO, ARCOBALENO οι λέξεις μου»:
[…] Τους θυμάμαι, δοκιμάζω να τους ονοματίσω έτσι, για να μην τους ξεχάσω, όμως τους έχασα. Ζεις με ανθρώπους που δεν έχεις επιλέξει, ανταλλάσσεις μαζί τους ένα σωρό πράγματα, ώσπου γίνονται σημαντικοί, και μετανιώνεις που πέρασες τόσο καιρό δίπλα τους κι αντάλλαξες τόσο λίγα λόγια, ξέρεις τόσο λίγα πράγματα γι′ αυτούς. Έπειτα μια μέρα φεύγεις, δε θα τους δεις ποτέ ξανά κι είναι κάτι νύχτες που θα ήθελες να τους συναντήσεις, να τους σφίξεις το χέρι, να δεις ότι πρόκοψαν και να χαρείς μ′ όλες τις καλές τους ειδήσεις. Κι αν είναι ακόμα ζωντανοί, κάποιος ανάμεσά τους σκέφτεται το ίδιο πράγμα τώρα. […]
Πάνε λίγες μέρες που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ψυχογιός το βιβλίο της Elif Shafak, «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ’ αυτόν τον παράξενο κόσμο».
Η αγγλοτουρκικής καταγωγής ElifShafak, γνωστή και αγαπημένη πια στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, είναι μια δυναμική, μαχητική ακτιβίστρια, μια εξαιρετικά ταλαντούχα συγγραφέας και ακαδημαϊκός, ένας υπέροχος άνθρωπος, που με το έργο και τη δράση της υπερασπίζεται τα δικαιώματα των γυναικών και την ελευθερία της έκφρασης. Στο βιβλίο της αυτό η κεντρική ηρωίδα, μέσα στα 10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα που «ζει» η ψυχή της μετά τη δολοφονία της, βλέπει να περνάει από μπροστά της όλη η τραγική ζωή της σ’ έναν καταιγισμό από αναμνήσεις, μέσα από δοξασίες, πρόσωπα, ήχους, γεύσεις, αγάπες και πάθη. Και μέσα από τη δική της ζωή περνάει και η ζωή των πέντε αφοσιωμένων φίλων της, με φόντο τη γεμάτη δεισιδαιμονίες Ιστανμπούλ, αγαπημένη πόλη της Shafak.
Από το «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ’ αυτόν τον παράξενο κόσμο»:
[…] όλοι μέσα στο δωμάτιο –η πρώτη σύζυγος, η δεύτερη σύζυγος, η μαμή και δύο γειτόνισσες– κοίταζαν το μωρό με μάτια γεμάτα προσδοκία.
«Τι συμβαίνει; Πες μου την αλήθεια», είπε η Μπινάζ, χωρίς να απευθύνεται συγκεκριμένα σε κανέναν, με φωνή πιο λεπτή κι απ’ τον αέρα.
Έχοντας ήδη έξι αποβολές μέσα σε μόλις λίγα χρόνια, καθεμιά πιο φριχτή από την προηγούμενη κι όλο και πιο βαθιά χαραγμένη στη μνήμη της, ήταν εξαιρετικά προσεκτική σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Δεν είχε αγγίξει ούτε ένα ροδάκινο, ώστε το μωρό να μη γεννηθεί καλυμμένο με χνούδι· δεν είχε χρησιμοποιήσει καθόλου μπαχαρικά ούτε βότανα στο μαγείρεμα, ώστε το μωρό να μην έχει φακίδες ή κρεατοελιές· δεν είχε μυρίσει τριαντάφυλλα, ώστε το μωρό να μην έχει κόκκινα σημάδια από τη γέννα του, σαν από χυμένο κρασί. Ούτε μία φορά δεν είχε κόψει τα μαλλιά της, από φόβο πως θα κοβόταν και η τύχη του μαζί. Είχε αποφύγει να καρφώσει καρφί στον τοίχο, μήπως και από λάθος χτυπούσε κάποιον κοιμισμένο δαίμονα στο κεφάλι. […]
