Αλγοριθμική παράνοια: Όταν ο Εξωδικαστικός βγάζει δόση 2.560 ευρώ σε συνταξιούχο των 700 ευρώ
Το αποτέλεσμα του αλγορίθμου παραμένει απόρρητο για τον οφειλέτη: Μόνον οι πιστωτές λαμβάνουν γνώση της πρότασης που παράγει το υπολογιστικό εργαλείο, ενώ, σε περίπτωση απόρριψής της, ο οφειλέτης ενημερώνεται απλώς με μία συνοπτική αιτιολογία.
Η καταγγελία του βουλευτή της Νέας Αριστεράς Νάσου Ηλιόπουλου, σύμφωνα με την οποία συνταξιούχος με 81% αναπηρία και μηνιαία σύνταξη 700 ευρώ έλαβε μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού πρόταση ρύθμισης με δόση 2.560 ευρώ, επιβεβαιώνεται ως απολύτως συμβατή με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος. Το φαινόμενο δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά αποτέλεσμα της ίδιας της αρχιτεκτονικής του εξωδικαστικού μηχανισμού και ειδικότερα του αλγοριθμικού εργαλείου που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της ικανότητας αποπληρωμής.
Ο αλγόριθμος της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους υπολογίζει τη βέλτιστη δόση όχι αποκλειστικά βάσει του εισοδήματος του οφειλέτη, αλλά με κριτήριο τη μέγιστη δυνατή αξία μεταξύ εισοδηματικής και περιουσιακής κατάστασης.
Εάν, δηλαδή, ο οφειλέτης διαθέτει περιουσιακά στοιχεία με σημαντική εμπορική αξία, το σύστημα εκτιμά ότι διαθέτει και αυξημένη ικανότητα αποπληρωμής, ανεξαρτήτως των πραγματικών του ρευστών πόρων. Η προσέγγιση αυτή οδηγεί, σε πολλές περιπτώσεις, σε δυσανάλογες δόσεις, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική οικονομική αντοχή του νοικοκυριού.
Η λειτουργία του μηχανισμού εντάσσεται στην αρχή της «μη χειροτέρευσης» των πιστωτών —ότι δηλαδή οι τράπεζες και οι διαχειριστές δανείων δεν επιτρέπεται να βρεθούν σε χειρότερη θέση από αυτή που θα είχαν σε περίπτωση αναγκαστικής ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη. Ως αποτέλεσμα, η αλγοριθμική πρόταση συχνά προσεγγίζει τα επίπεδα αξίας ρευστοποίησης, μετατρέποντας τη διαδικασία σε μια έμμεση εκτίμηση της εμπορικής αξίας των περιουσιακών στοιχείων, και όχι σε πραγματική εκτίμηση αποπληρωμής βάσει εισοδήματος.
Το αποτέλεσμα του αλγορίθμου παραμένει απόρρητο για τον οφειλέτη
Αξιοσημείωτο είναι ότι το αποτέλεσμα του αλγορίθμου παραμένει απόρρητο για τον οφειλέτη. Μόνον οι πιστωτές λαμβάνουν γνώση της πρότασης που παράγει το υπολογιστικό εργαλείο, ενώ, σε περίπτωση απόρριψής της, ο οφειλέτης ενημερώνεται απλώς με μία συνοπτική αιτιολογία. Αυτό σημαίνει ότι στερείται τη δυνατότητα αξιολόγησης ή χρήσης της πρότασης ως βάσης διαπραγμάτευσης, περιορίζοντας σημαντικά τη διαφάνεια και τη διαπραγματευτική ισορροπία της διαδικασίας.
Η συγκεκριμένη περίπτωση που ανέδειξε ο Νάσος Ηλιόπουλος αποκαλύπτει τις ενδογενείς στρεβλώσεις ενός μηχανισμού που, παρά τον κοινωνικό του προσωπείο, λειτουργεί με καθαρά πιστωτικά κριτήρια και χωρίς ουσιαστική μέριμνα για την κοινωνική διάσταση των ρυθμίσεων. Το γεγονός ότι πολίτες με ελάχιστο εισόδημα εμφανίζονται να έχουν «ικανότητα πληρωμής» πολλαπλάσια της πραγματικής τους δυνατότητας δεν είναι σφάλμα του συστήματος· είναι η λογική του.
Πρόκειται για ένα πλαίσιο που επιδιώκει τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των πιστωτών, ακόμη κι αν αυτό οδηγεί στην πλήρη αδυναμία συμμόρφωσης των πιο ευάλωτων οφειλετών.
