Στρεβλώσεις στον κλάδο της ακτοπλοΐας εντόπισε η Επιτροπή Ανταγωνισμού
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι το θεσμικό πλαίσιο, αν και απελευθερωμένο από το 2002, εξακολουθεί να αφήνει περιθώρια για πρακτικές που μπορεί να αποδυναμώνουν τον ανταγωνισμό.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα την Ενδιάμεση Έκθεση της Κλαδικής Έρευνας στην Ακτοπλοΐα, η οποία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2025. Η έκθεση επιχειρεί μια ολοκληρωμένη αποτύπωση της λειτουργίας της αγοράς, των συνθηκών προσφοράς και ζήτησης, των παραμέτρων ανταγωνισμού, καθώς και του θεσμικού πλαισίου που καθορίζει τις επιχειρηματικές στρατηγικές των ακτοπλοϊκών εταιρειών. Μέσα από την ανάλυση αυτή, η Επιτροπή επιδιώκει να εντοπίσει αναποτελεσματικότητες και πιθανές στρεβλώσεις, προκαλώντας παράλληλα έναν ανοιχτό διάλογο με τους εμπλεκόμενους φορείς για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και την ισορροπία μεταξύ δημόσιου συμφέροντος και οικονομικής βιωσιμότητας.
Η έρευνα δείχνει ότι η ακτοπλοΐα αποτελεί έναν κλάδο στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, συνδέοντας την ηπειρωτική Ελλάδα με τα νησιά και στηρίζοντας το τουριστικό προϊόν. Η ζήτηση χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα, με κορύφωση τους θερινούς μήνες, ενώ ένας βασικός κορμός προκύπτει από τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων και των εμπορευματικών μεταφορών. Το 2023 καταγράφηκαν περίπου 17,25 εκατομμύρια επιβάτες και 3,3 εκατομμύρια οχήματα στις εσωτερικές γραμμές, γεγονός που υποδηλώνει ανάκαμψη μετά την πανδημία.
Στο σκέλος της προσφοράς, δραστηριοποιούνται περίπου 216 εταιρείες με στόλο 299 πλοίων, ωστόσο η αγορά παρουσιάζει υψηλό βαθμό συγκέντρωσης. Οι δύο μεγαλύτεροι όμιλοι, Attica Group και Seajets, κατέχουν σχεδόν το 60% της επιβατικής χωρητικότητας. Παράλληλα, η μέση ηλικία του στόλου αγγίζει τα 25 έτη, στοιχείο που εγείρει ανησυχίες για τη βιωσιμότητα και την περιβαλλοντική του απόδοση. Η ενσωμάτωση πράσινων τεχνολογιών παραμένει περιορισμένη, ενώ το κόστος καυσίμων εξακολουθεί να αποτελεί τη σημαντικότερη δαπάνη για τις εταιρείες.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι το θεσμικό πλαίσιο, αν και απελευθερωμένο από το 2002, εξακολουθεί να αφήνει περιθώρια για πρακτικές που μπορεί να αποδυναμώνουν τον ανταγωνισμό. Η δυνατότητα ευθυγράμμισης δρομολογίων, ύστερα από πρόσκληση του Υπουργείου Ναυτιλίας για την αποφυγή «χρονικών συγκρούσεων», ενδέχεται να δημιουργεί ευκαιρίες συντονισμού μεταξύ ανταγωνιστών. Παράλληλα, η συμμετοχή κλαδικών ενώσεων σε γνωμοδοτικά όργανα εγείρει ζητήματα διαφάνειας και πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων.
Ως κατεύθυνση, προτείνεται η διαμόρφωση ενός νέου ρυθμιστικού πλαισίου πιο «δυναμικού και προσαρμοστικού», που θα αντιμετωπίζει τη ρύθμιση της αγοράς ως ένα συνεχές πεδίο αλληλεπίδρασης και μάθησης. Ο στόχος είναι η ενίσχυση του υγιούς ανταγωνισμού και η αποτροπή στρεβλώσεων που οδηγούν σε αναποτελεσματική λειτουργία ή σε αύξηση του κόστους για τους καταναλωτές.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται και στις λιμενικές υποδομές, που αποτελούν κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα αξίας της ακτοπλοΐας. Η Επιτροπή διαπιστώνει χρόνιες ελλείψεις, κυρίως σε μικρότερους νησιωτικούς λιμένες, οι οποίες υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των υπηρεσιών. Προτείνεται, μεταξύ άλλων, η αναβάθμιση των λιμένων, η ενίσχυση της διοικητικής τους ικανότητας και η υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών διαχείρισης, όπως η καθιέρωση «χρονοθυρίδων» (time slots) για την αποφυγή συμφόρησης.
Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη ανανέωσης του στόλου και επενδύσεων στην πράσινη μετάβαση. Η γήρανση των πλοίων αυξάνει τα λειτουργικά κόστη και επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα, ενώ η υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών μπορεί να αποτελέσει πεδίο νέων επενδυτικών ευκαιριών και εισόδου καινοτόμων παικτών στην αγορά.
Στο μέτωπο των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας (PSO), που εξασφαλίζουν τη σύνδεση μικρών ή απομακρυσμένων νησιών, το κόστος έχει αυξηθεί θεαματικά, από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε περίπου 150 εκατ. ευρώ το 2025. Η Επιτροπή κρίνει ότι το πλαίσιο αυτό χρειάζεται επαναξιολόγηση, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι επιδοτήσεις κατευθύνονται σε πραγματικά «άγονες γραμμές» και αποτρέπεται η καταστρατήγηση της αποκλειστικότητας των συμβάσεων.
Τέλος, τονίζεται η ανάγκη σταθερής και ενιαίας εποπτικής διακυβέρνησης. Οι διαδοχικές αναδιαρθρώσεις των φορέων εποπτείας (ΡΑΘΕ, ΡΑΛ, ΔΑΛ) έχουν δημιουργήσει κατακερματισμό και ασυνέχεια, γεγονός που δυσχεραίνει την αποτελεσματική εφαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου. Προτείνεται η δημιουργία ενός ισχυρού ρυθμιστικού και εποπτικού οργάνου με ενιαία αρμοδιότητα.
Η Επιτροπή καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις θέσεις τους έως τις 14 Νοεμβρίου 2025 μέσω υπομνημάτων ή με συμμετοχή σε τηλεδιαβούλευση που θα πραγματοποιηθεί εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου του Νοεμβρίου.
