Τα χρόνια της αντίστασης και του ΕΑΜ
Είναι μια γενιά εφήβων που έζησε τις σειρήνες της 28ης Οκτωβρίου του 1940 και που το επόμενο στάδιο του πατριωτισμού ήταν, όταν βρεθήκαμε υπό κατοχή, να ακούσουμε τις σειρήνες της Εθνικής Αντίστασης και να μπούμε στην νεολαία του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Οι γονείς μας βέβαια ήταν ανυποψίαστοι.
Εγώ μόλις που είχα διαβάσει τους Αθλίους του Βίκτωρος Ουγκώ και τις περιπέτειες του Γαβριά, του ηρωικού πιτσιρίκου που αντιστέκονταν με τους μεγάλους στα οδοφράγματα. Το είχα διαβάσει σ’ ένα σύλλογο που είχαμε με τον Φίλιππα Ηλιού στις δραστηριότητας της Διάπλασης των Παίδων του Γρηγόρη Ξενόπουλου, που μας έγραφε «σας ασπάζομαι Φαίδων».
Και μάλιστα το καταστατικό του διαπλασιακού συλλόγου μάς το είχε κάνει ο Ηλίας Ηλιού!
Στην Διάπλαση είχαμε ψευδώνυμα. Το δικό μου στην αρχή ήταν Μεγαλείον της Πατρίδος. Γρήγορα το άλλαξα σε Ροβήρος που ήταν μεν το όνομά μου αλλά όσοι δεν με ήξεραν θα νόμιζαν ότι το είχα πάρει ως ψευδώνυμο από τον Ροβήρο τον Κατακτητή το γνωστό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Ιουλίου Βερν.(1)
Για τα υπόλοιπα ευθύνεται ένα φιλμ κινουμένων σχεδίων που είχα δει πολύ νωρίτερα, νομίζω του Ντίσνεϊ, με θέμα το γνωστό στοίχημα που είχαν βάλει ο λαγός με την χελώνα. Ο Λαγός την σνομπάριζε βέβαια την Χελώνα. Ήθελε να μας δείξει πόσο γρήγορος είναι. μέχρι που έπαιζε τένις με τον… εαυτό του! Η Χελώνα σοφότερη, έφτασε πρώτη στο τέρμα! Αν το θυμάμαι είναι γιατί το έβλεπα κρυφά από μια χαραμάδα στο ξύλινο περίφραγμα που είχε εκείνος ο θερινός κινηματογράφος στις Σέρες.
Όμως όταν πήγα να φύγω το χέρι μου αγγίζει ένα ηλεκτροφόρο σύρμα και τινάζομαι σαν πέστροφα στο έδαφος. Η ηλεκτροπληξία που υπέστην ευθύνεται βέβαια που το θυμάμαι. Αλλά, όπως λένε οι ψυχολόγοι, ευθύνεται και για το επάγγελμά μου. Ότι δηλαδή έγινα κινηματογραφιστής από ηλεκτροπληξία.! Στον κινηματογράφο! Που διάλεξα για επάγγελμα!
Πάντως η σοφή χελώνα ήταν το μάθημα αυτής της ιστορίας.
Να μην βιάζομαι, να ενεργώ προσεχτικά και υπομονητικά, πράγμα που με βοήθησε στην επόμενη φάση που ήταν η παρανομία στην Εθνική Αντίσταση εκείνη των εφήβων του ΕΑΜ που θα ονομασθεί στη συνέχεια ΕΠΟΝ. Τα παιδιά της ομάδας μας ήταν από 13 ως 14 ετών (όπως βεβαιώνει και το Πιστοποιητικό Αντιστασιακού του Γενικού Επιτελείου Στρατού).
Στην Απελευθέρωση εγώ τουλάχιστον ήμουν 15 και ζωντανός. Γιατί πρέπει να πω αν εγώ δεν βρέθηκα ούτε φυλακισμένος ούτε εκτελεσμένος, όπως πολλά παιδιά της ομάδας μας. Μάθαινα τα ονόματα των δρόμων που διέσχιζαν τις οδούς Ιπποκράτους Χαριλάου Τρικούπη και Ζωοδόχου Πηγής, σαν τους ταξιτζήδες. Γιατί εκεί γράφαμε στους τοίχους κι’ έπρεπε να γνωρίζουμε τα αδιέξοδα. Και είχα μετρήσει πόση ώρα χρειάζεται το αυτοκίνητο της Γκεστάπο για να φτάσει στην Καλλιδρομίου ώστε να εγκαταλείψουμε εγκαίρως τον λόφο του Στρέφη τις νύχτες που εγώ μιλούσα με το χωνί ενώ ο Ιάσωνας μού διάβαζε στο αυτί την ανακοίνωση του ΕΑΜ. (Για τα ποιήματά μας που φωνάζαμε στους εξαρχιώτες με το χωνί όταν δεν είχαμε καμιά ανακοίνωση, θα μιλήσω μια άλλη φορά).
Δεν ξέρω καν πόσο οι σημερινοί μαθητές γνωρίζουν τα επίσημα νούμερα, τους 600,000 δηλαδή νεκρούς από την πείνα, γιατί οι Γερμανοί έπαιρναν τα περισσότερα προϊόντα της Ελληνικής γης. Για τον στρατό κατοχής και τις οικογένειές στους στη Γερμανία. Χώρια τις εκτελέσεις, 200 κρατουμένων στην Καισαριανή κάθε τόσο. Χώρια οι απαγχονισμοί όπως αυτούς που βλέπομε πιο πάνω. Είχαν γίνει κοντά στο Γυμνάσιο μου το 10ο κι΄ ένιωσα την υποχρέωση να πάω να δω από κοντά.
Την φωτογραφία την βρήκε ο δημοσιογράφος του Βήματος Βάσσος Μαθιόπουλος σε γερμανικά αρχεία. Την έβαλα στην ταινία μου για τον Εμφύλιο. Καθώς την μεγάλωνα στο μοντάζ ανακάλυψα τον εαυτό μου! Εκεί στο βάθος το ξανθό αγόρι με κοντά παντελόνια και τα χέρια στις τσέπες.
Δεν ξέρω αν οι σημερινοί μαθητές γνωρίζουν τις τρεις μεγάλες διαδηλώσεις που έγιναν στην Αθήνα το 1943. Και που παρόλα τα θύματα που έδωσαν – ίσως χάρη σ’ αυτά- είχαν αποτελέσματα. Η πρώτη για την προσάρτηση της Μακεδονίας και της Θράκη στη Βουλγαρία, η οποία ήδη τις κατείχε, δώρο του Χίτλερ στους συμμάχους του. Μάλιστα η Βουλγαρική Διοίκηση είχε εγκατασταθεί στο πατρικό μας σπίτι, το Μανθουλέικο, στην Κομοτηνή.
Η δεύτερη διαδήλωση, στις 5 Μαρτίου του 43, έγινε για την Εργατική Επιστράτευση. Δηλαδή όλα τα στρατιωτικά αρχεία έδωσαν τα ονόματα των στρατεύσιμων οι οποίοι επρόκειτο να μεταφερθούν στα Γερμανικά πολεμικά εργοστάσια. Μιλάμε για πάνω από 500.000 Έλληνες «στρατεύσιμους» εργάτες. Ε απ΄ όλη την κατεχόμενη Ευρώπη 7 εκατομμύρια «στρατεύσιμοι» στάλθηκαν στα γερμανικά πολεμικά εργοστάσια. Ένα Χαλυβουργείο, ανήκε στον Prescot Bush, πατέρα του πρώτου Προέδρου George και παππού του δεύτερου George Bush. Δυο γηραιοί Εβραίοι που ζούσαν στην Αμερική ζήτησαν από τον Πρέσκοτ Μπους 10 δισεκατομμύρια δολάρια για την δουλεία που υπέστησαν στο ναζιστικό εργοστάσιό του.
Η διαδήλωση που κάναμε – λέω κάναμε γιατί είχα πάρει μέρος- ήταν τόσο μεγάλη και τόσο βίαιη που οι Γερμανοί ανησύχησαν και πήραν πίσω τη Εργατική Επιστράτευση! Πρέπει να πω ότι ένα τμήμα διαδηλωτών είχε καταλάβει το Υπουργείο Εργασίας και έκαψε τα αρχεία. Και ένα άλλο, στην Οδό Σόλωνος, εξετέλεσε τον Έλληνα κατοχικό Υπουργό Εργασίας Νίκο Καλύβα.
Η επιχείρηση που σήμερα με συγκινεί περισσότερο είναι οι Εκλογές! Οι μυστικές εκλογές, κάτω από την μύτη των Γερμανών. Αρχές Γενάρη εγκαταστάθηκε στις Κορυσχάδες η Κυβέρνηση του Βουνού. Και παράλληλα η Εθνοσυνέλευση. Στη οποία είχαν το δικαίωμα να μετάσχουν μέλη της Βουλής που διέλυσε η Δικτατορία του Μεταξά και καινούριοι Βουλευτές που θα ψηφίζονταν από Εκλογές. Εκλογές στην Κατοχή! Είχαμε όλοι ένα κουτί και τα ψηφοδέλτια.. Χτυπούσαμε τις πόρτες, δίναμε το ψηφοδέλτιο στα ενήλικα μέλη της οικογένειες, τους γυρίζαμε την πλάτη για να σταυρώσουν τους υποψηφίους τους, βάζαμε τα ψηφοδέλτια στο κουτί και χτυπάγαμε τη διπλανή πόρτα.
Η μόνη μας ασφάλεια ήταν οι ένοπλοι του ΕΑΜ που περίμεναν στις γωνίες. Νομίζω πως μαζεύτηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο ψηφοδέλτια, σε όλη την Ελλάδα.
1. Μπορεί να κάνω λάθος αλλά κάτι μου λέει πως είμαι ο μόνος Ροβήρος μ΄ αυτό το όνομα. ’Έψαξα σε 30 χώρες, δεντο βρήκα πουθενά,
2. Ρ.ΜανΘούλη «Ο Εμφύλιος Πόλεμος» Ελληνικός
