«Στο συρτάρι η μείωση ΦΠΑ από το 2024»: Η κυβέρνηση «ξεχνάει», η Κομισιόν προειδοποιεί
Η Ελλάδα συνεχίζει να αγνοεί ευρωπαϊκές οδηγίες που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τα ελληνικά νοικοκυριά.
Για ακόμη μία φορά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κουνά το δάχτυλο στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία επιμένει να αγνοεί κρίσιμες ευρωπαϊκές οδηγίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν ουσιαστική ανακούφιση στους πολίτες από το διαρκές βάρος της ακρίβειας και του πληθωρισμού.
Στο πρόσφατο πακέτο παραπομπών της, η Κομισιόν εγκαλεί πέντε κράτη-μέλη —μεταξύ αυτών και την Ελλάδα— για τη μη ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας που επιτρέπει τη μείωση ή και πλήρη κατάργηση του ΦΠΑ σε βασικά αγαθά: τρόφιμα, φάρμακα, προϊόντα υγειονομικής χρήσης κ.ά. Πρόκειται για ένα μέτρο που στόχο έχει τη θωράκιση των πιο ευάλωτων στρωμάτων της κοινωνίας και την άμβλυνση των συνεπειών της κρίσης κόστους ζωής.
Παρά τις εκκλήσεις τόσο της αντιπολίτευσης όσο και της κοινωνίας για ουσιαστική μείωση των συντελεστών ΦΠΑ, η κυβέρνηση συνεχίζει να απορρίπτει την πρόταση.
Την ίδια στιγμή, το υπουργείο Οικονομικών καταγράφει υπερβάσεις εσόδων προερχόμενες από την έμμεση φορολογία, δηλαδή από τον ίδιο τον ΦΠΑ που η κυβέρνηση αρνείται να μειώσει.
Διορία δύο μηνών
Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι η προθεσμία για την πλήρη ενσωμάτωση της οδηγίας για τον ΦΠΑ έληξε ήδη από τις 31 Δεκεμβρίου 2024 —δηλαδή εδώ και ενάμιση χρόνο— και καλεί τώρα την ελληνική κυβέρνηση να συμμορφωθεί εντός δύο μηνών, διαφορετικά η υπόθεση θα παραπεμφθεί στο Δικαστήριο της Ε.Ε.
Παράλληλα, η Κομισιόν επαναφέρει στο προσκήνιο και τη μη συμμόρφωση της Ελλάδας (μαζί με την Ισπανία και τη Ρουμανία) ως προς άλλη ευρωπαϊκή οδηγία που αφορά τις μικρές επιχειρήσεις. Η συγκεκριμένη προβλέπει απαλλαγές από την υποχρέωση ΦΠΑ, απλοποιημένες διαδικασίες και επέκταση του ειδικού καθεστώτος σε μικρές διασυνοριακές επιχειρήσεις —ένα μέτρο που θα μπορούσε να ενισχύσει τη ρευστότητα και την ανταγωνιστικότητα χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Και εδώ, δόθηκε διορία δύο μηνών για συμμόρφωση.
Η μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος: «Η μείωση του ΦΠΑ δεν αρκεί»
Την ίδια ημέρα με την ανακοίνωση της Επιτροπής, δημοσιεύθηκε το 61ο τεύχος (Ιούλιος 2025) του Οικονομικού Δελτίου της Τράπεζας της Ελλάδος, στο οποίο περιλαμβάνεται μελέτη των οικονομολόγων Γ. Παλαιοδήμου και Δ. Παπαγεωργίου. Η μελέτη, με τίτλο «Μεταβολές του ΦΠΑ και πληθωρισμός: μια εμπειρική και θεωρητική ανάλυση για την ελληνική οικονομία», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μείωση του ΦΠΑ, από μόνη της, δεν είναι επαρκής για τη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων. Όπως σημειώνεται, η αποτελεσματικότητα τέτοιων μέτρων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το συνολικό θεσμικό και διαρθρωτικό πλαίσιο.
Η νέα μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος φέρνει στο φως ένα κρίσιμο συμπέρασμα για την αποτελεσματικότητα των μειώσεων στον ΦΠΑ ως εργαλείο περιορισμού του πληθωρισμού. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η μείωση του ΦΠΑ από μόνη της δεν αρκεί για να συγκρατήσει ουσιαστικά τις τιμές στην ελληνική οικονομία. Αυτό που πραγματικά κάνει τη διαφορά, όπως αναφέρεται στη μελέτη, είναι το αν το μέτρο συνοδεύεται από διαρθρωτικές αλλαγές που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στην αγορά.
Συγκεκριμένα, οι ερευνητές αναφέρουν πως όταν ο ΦΠΑ μειώνεται προσωρινά, χωρίς άλλες παρεμβάσεις, η επίδραση στον πληθωρισμό είναι περιορισμένη και σύντομη. Η μετακύλιση της φορολογικής μείωσης στις τιμές των προϊόντων γίνεται μόνο μερικώς. Οι καταναλωτές δηλαδή δεν βλέπουν απαραίτητα μειώσεις στις τιμές στο ράφι, καθώς οι επιχειρήσεις δεν υποχρεώνονται να μειώσουν τις τιμές τους – ειδικά σε αγορές με λίγους ανταγωνιστές ή στρεβλώσεις. Η στατιστική ανάλυση έδειξε ότι το όφελος για τον καταναλωτή είναι πολύ μικρό και σε αρκετές περιπτώσεις δεν καταγράφεται καθόλου.
Αντίθετα, όταν η μείωση του ΦΠΑ συνοδεύεται από μέτρα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό, τότε τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο θετικά. Οι τιμές μειώνονται σε μεγαλύτερο βαθμό και η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού διατηρείται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι επιχειρήσεις λειτουργούν με μικρότερα περιθώρια κέρδους και είναι αναγκασμένες να περάσουν τη μείωση του φόρου στον καταναλωτή, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Παράλληλα, σε πιο ανταγωνιστικά περιβάλλοντα, η λειτουργία της αγοράς γίνεται πιο διαφανής και αποτελεσματική, ενισχύοντας τη μετάδοση των δημοσιονομικών μέτρων στην πραγματική οικονομία.
Η μελέτη υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της διάρκειας του μέτρου. Οι μόνιμες μειώσεις ΦΠΑ έχουν σημαντικά μεγαλύτερη επίδραση στον πληθωρισμό σε σχέση με τις προσωρινές. Όταν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αντιλαμβάνονται ότι η μείωση του φόρου είναι διαρκής, προσαρμόζουν πιο εύκολα τις τιμές και τις συμπεριφορές τους. Η εμπιστοσύνη στη σταθερότητα της οικονομικής πολιτικής παίζει καθοριστικό ρόλο. Αντίθετα, οι προσωρινές μειώσεις δεν μεταφράζονται εύκολα σε μακροχρόνιες αλλαγές στις τιμές.
Τέλος, γίνεται σαφές πως η δομή της ελληνικής οικονομίας επηρεάζει καθοριστικά την αποτελεσματικότητα τέτοιων μέτρων. Σε τομείς με περιορισμένη χρήση εγχώριων πρώτων υλών ή με δυσκαμψίες στις τιμές και τους μισθούς, η μείωση του ΦΠΑ έχει μικρότερη επίδραση. Επομένως, για να έχει νόημα ένα τέτοιο μέτρο, θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο που περιλαμβάνει πολιτικές ενίσχυσης του ανταγωνισμού, μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και μείωση των στρεβλώσεων που κρατούν τις τιμές σε υψηλά επίπεδα.
