81 χρόνια από το κάψιμο των βιβλίων στη ναζιστική Γερμανία (του Αλέξη Λιοσάτου)
(του Αλέξη Λιοσάτου, υποψήφιου περιφερειακού συμβούλου Π.Ε.Κοζάνης με την κίνηση «ΑλλάΖουμε Εποχή»)
Οι Ναζί του Χίτλερ στηρίχθηκαν από τις ένοπλες δυνάμεις και το μεγάλο κεφάλαιο της Γερμανίας με δυο βασικούς στόχους: 1) να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο κοινωνικής επανάστασης. 2) να αποκαταστήσουν τις δυνατότητες κερδοφορίας του γερμανικού καπιταλισμού μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρώντας τα δυο αυτά σημεία σαν την κινητήρια δύναμη των Ναζί , μπορούμε να εξηγήσουμε πολύ λογικά, ό,τι αλλιώς φαντάζει «παράνοια». Μόνο έτσι μπορούν να εξηγηθούν τα «παράπλευρα» χαρακτηριστικά τους, όπως η απόλυτη λογοκρισία και η προπαγάνδα του εξόφθαλμου ψέματος, η άρρωστη λατρεία για το μοντέλο «λευκός,αρτιμελής και ντούρος» , το μίσος για τη διανόηση και η κτηνωδέστερη βία στην ιστορία, που έφτασε να ψήνει ανθρώπους για να φτιάχνει σαπούνια. Το νέο γερμανικό σχέδιο για την οικονομία ήταν απόλυτα «λογικό»: τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έγιναν μια αδιάκοπη πηγή για φτηνό και αναλώσιμο εργατικό δυναμικό, για εξιλαστήρια θύματα αλλά ακόμα και για ανθρώπινα πειραματόζωα και πρώτες ύλες... Ο φασισμός αποδείχθηκε ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να γλιτώσει, να εδραιωθεί και να ανακάμψει η άρχουσα τάξη σε καιρό κρίσης.
Στις 30 Γενάρη 1933 ο Χίτλερ ορκίζεται καγκελάριος , επιβάλλει σκληρή λογοκρισία και ανάγει σε ύψιστη τέχνη την Προπαγάνδα. Αρκετές εφημερίδες κλείνουν. Στις ταινίες οι Εβραίοι παρουσιάζονται σαν σατανικοί και έκφυλοι που τους νοιάζει μόνο το σεξ και το χρήμα.Ο Υπουργός Παιδείας εκδίδει νέα "διδακτικά" εγχειρίδια, και διώχνει όσους διδάσκοντες δεν είναι εθνικοσοσιαλιστές.Η Ιστορία υφίσταται φριχτές διαστρεβλώσεις. Χιλιάδες καθολικοί ιερείς διώκονται και εγκαθιδρύεται καθεστώς θρησκευτικής καταπίεσης.
Σε αυτό το πλαίσιο της «αριοποίησης» της ζωής, τη νύχτα της 10ης Μαίου 1933 συγκεντρώνονται δεκάδες χιλιάδες (τα λεγόμενα «αντιγερμανικά») βιβλία στο Βερολίνο από 70.000 κόσμου, την Χιτλερική φοιτητιώσα νεολαία και τους καθηγητές πανεπιστημίου (!) και καίγονται σε τεράστιες πυρές. Το κάψιμο εξελίσσεται σε 30 πολεις τις επόμενες εβδομάδες και περιλαμβάνει περίπου 400 συγγραφείς.Επιστήμονες και καλλιτέχνες εγκαταλείπουν τη χώρα, όσοι μπορούν. Άλλοι, μπαίνουν στο γύψο, με διώξεις, λογοκρισία και απαγόρευση έκδοσης των έργων τους.
ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ, ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗ ΚΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ
Το κάψιμο των βιβλίων εντάσσεται στην ευρύτερη προσπάθεια πάταξης της διαφορετικότητας και, όχι τυχαία, συνδέεται με όλες τις ταξικές κοινωνίες.Έχει να κάνει με την προσπάθεια της άρχουσας τάξης να εδραιώσει την κυριαρχία της.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι της «άμεσης δημοκρατίας», καταδίκασαν το «άθεο» έργο του Πρωταγόρα «Περί θεών», ενώ τον 5ο πΧ «χρυσό» αιώνα καταδικάστηκε ο «άθεος» Σωκράτης. Οι ποινές που επιβάλλονταν στους «άθεους» ήταν η εξορία, ο θάνατος και το κάψιμο των συγγραμμάτων. Ο Μέγας Αλέξανδρος πυρπόλησε τα περσικά πρωτότυπα .Από την αρχαία Κίνα μέχρι την αρχαία Ρώμη και από τον μουσουλμανικό κόσμο μέχρι την Ιερά Εξέταση της Δύσης διώκονται και καίγονται τα βιβλία ή και οι εμπνευστές τους. Η θρυλική βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας (500.000 τόμοι) καταστρέφεται από τους φανατισμένους χριστιανούς το 391 (μ.Χ). Στο Βυζάντιο, στο στόχαστρο μπαίνουν τα «αιρετικά» βιβλία, όπως εκείνα των «Ελλήνων» (δηλ. των δωδεκαθεϊστών) .
Είναι απολύτως λογικό να θέτει η εξουσία περιορισμούς στις «επικίνδυνες» τέχνες κι επιστήμες. Η αμφισβήτηση και η έρευνα, σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, τείνουν μοιραία προς την αμφισβήτηση του κατεστημένου. Οι άρχουσες τάξεις, αντίθετα, βασίζουν την εξουσία τους στη διαιώνιση εύπεπτων μύθων , για να έχουν τις μάζες «αποκοιμισμένες» (ώστε να μη στραφούν εναντίον τους) και πιστές όταν θα χρειαστεί να τις χρησιμοποιήσουν σαν κρέας για τα κανόνια ενάντια στον «εξωτερικό εχθρό». Η ιστορία συνεχώς κινείται και βγάζει νέες κοινωνικές τάξεις στο προσκήνιο , που διεκδικούν την εξουσία από τις παλιές. Οι παλιές άρχουσες τάξεις αμύνονται και διεκδικούν τη «σταθερότητα», δηλαδή το γράπωμά τους στην εξουσία και στα προνόμιά της. Στη σύγκρουση του «παλιού» με το «νέο» στις ταξικές κοινωνίες , οι «από πάνω» επιστρατεύουν όλα τα μέσα. Η επιβολή της «καθαρής» φυλής είναι η ακραία μορφή επικράτησης της «ορθής» ιδεολογίας που χαρακτηρίζει κάθε ταξική κοινωνία.
Ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει βασικό θεμέλιο τη γραπτή παράδοση. Η ύπαρξη των διαφόρων τάξεων έκανε την ιστορία μέσο συλλογικής μνήμης και έμπνευσης για καταπιεστές και καταπιεσμένους.Οι καταπιεστές όμως διεκδικούν και εδώ το μονοπώλιο. Χιλιάδες σημαντικά έργα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση της πορείας των διάφορων συστημάτων, και των εξεγέρσεων εναντίον τους, καταστράφηκαν ή παραχαράχθηκαν ακριβώς για να μην αφήσουν «επικίνδυνα» ίχνη. Χιλιάδες εμπειρίες που θα βοηθούσαν την ανθρωπότητα να «γλιτώσει» αιώνες, καταστράφηκαν γιατί εμπόδιζαν το έργο του «παλιού» που δεν ήθελε να δώσει τη θέση του στο καινούριο.Όμως οι ιδέες δεν μπορούν να καταστραφούν, είναι τέκνα της εποχής τους. Οι κοινωνικές διεργασίες θα τείνουν συνεχώς προς την αναγέννησή τους.
Όχι τυχαία, σήμερα δε βλέπουμε να προβάλλονται τα έργα σπουδαίων επαναστατών ή οι ηρωικές ιστορίες των αγωνιζόμενων λαών. Γι αυτό και δεν είναι ακριβώς σωστό το επιχείρημα ότι ο φασισμός σήμερα «καταπολεμάται με την παιδεία».Η «κατάλληλη παιδεία» επιβιώνει μέσα από τις οργανώσεις (συλλογικής δράσης και μνήμης) των καταπιεσμένων και αξιοποιείται μόνο όταν πάει χέρι-χέρι με την πάλη ενάντια στην «παλιά τάξη πραγμάτων», για τη χειραφέτηση της κοινωνίας από την εκμετάλλευση και την καταπίεση.
Ελλάδα: και οι Έλληνες φασίστες έχουν τη δική τους αντίστοιχη «παράδοση».
Στην Ελλάδα,στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά απαγορεύτηκαν και κάηκαν βιβλία των Ρίτσου, Καρκαβίτσα, Παπαδιαμάντη (!), ακόμα και του Θουκυδίδη και του Σοφοκλή, γιατί αναφέρονταν στη δημοκρατική Αθήνα! Την περίοδο της Χούντας καταστράφηκαν διάφορα «αντιεθνικά» βιβλία του Σολωμού, του Παλαμά, του Καζαντζάκη .
Το 2000 το μυθιστόρημα του Μίμη Ανδρουλάκη «Μι εις τη νιοστή» γνώρισε ομαδικό κάψιμο από φασίστες και φανατικούς σκοταδιστές της Εκκλησίας. Υποκινητής ήταν ο μετέπειτα βουλευτής του ΛΑΟΣ Κ.Βελόπουλος.Στις 28/5/2002, στην Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όχλος από 100 περίπου φασίστες, έσκισε και έκαψε βιβλία από τη Βαλκανική.To 2006-7 είχαμε την εθνικιστική υστερία για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού από τη Μ.Ρεπούση, κάτι που επίσης κατέληξε σε «συμβολικό» κάψιμο βιβλίων από φασίστες. Το 2010-11 είχαμε το κάψιμο Εβραϊκών Συναγωγών και των βιβλίων τους «από αγνώστους» σε Χανιά και Κέρκυρα. Όλα αυτά, με την ανοχή και τη συγκάλυψη του κράτους, προϊδέαζαν για τις κοινωνικές διεργασίες που θα οδηγούσαν στην άνοδο του ΛΑΟΣ και των ναζήδων της ΧΑ.Έτσι φτάσαμε στις φαιδρότητες του Οκτώβρη 2012, έξω από το Θέατρο Χυτήριο (όπου ΕΛΑΣ, κυβέρνηση και ακροδεξιοί παππάδες στήσανε ένα ωραίο πανηγύρι προμοταρίσματος της Χρυσής Αυγής) .
Και η «Δημοκρατία» πυρπολεί βιβλία.
Το κάψιμο βιβλίων δεν είναι ίδιον του φασισμού, αλλά του καπιταλισμού που σαπίζει. Οι βομβαρδισμοί των «Συμμάχων» στη Γερμανία τη δεκαετία του ’40, κατέστρεψαν πάνω από δέκα εκατομμύρια βιβλία. Το 1991 και το 2001 οι βιβλιοθήκες της Βαγδάτης (Ιράκ) λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν από τις «δημοκρατικές» ΗΠΑ.
Μια άλλη μορφή ολοκαυτώματος βιβλίων είναι το κλείσιμο σχολείων και παιδικών βιβλιοθηκών, οι περικοπές στην παιδεία και στους μισθούς των καθηγητών, ο περιορισμός των δωρεάν συγγραμμάτων, η μετατροπή των πανεπιστημίων σε εργαστήρια των εταιρειών, τα σχέδια για αντικατάσταση των βιβλίων από ...γκατζετάκια, και όλα αυτά σε μια εποχή κυριαρχίας της τηλεόρασης, που μας ταΐζει σκουπίδια και προπαγάνδα. Αποστήθιση, εξειδίκευση, υπερπληροφόρηση , σύγχυση , αδυναμία αφομοίωσης , παραγωγή ενός ανθρώπου πιο ευνουχισμένου απέναντι στην εξουσία, είναι η σύγχρονη ευρωπαϊκή «τάση» στην εκπαίδευση.
“Μήπως όμως στην εποχή του ίντερνετ δεν μπορεί να υπάρχει λογοκρισία και έλεγχος της γνώσης;“. Κάθε άλλο.Οι γνώσεις στο ίντερνετ υπόκεινται και κείνες σε έλεγχο.Τα γνωστά, τα «αντικειμενικά σάιτ» των διαφημίσεων εκατομμυρίων ευρώ αναπαράγουν τις ιδέες της άρχουσας τάξης. Άλλοτε αναπαράγουν κατασκευασμένες ειδήσεις από κίτρινα ή φασιστικά σάιτ, καθιστώντας τα και εκείνα «αντικειμενικά». Οι καπιταλιστές χρηματοδοτούν τα σάιτ που εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους και επιπλέον, όταν οι από πάνω απειλούνται, προβαίνουν σε ανοιχτά πραξικοπήματα εις βάρος της «ελευθερίας του ίντερνετ» (βλέπε indymedia, περιορισμοί στη χρήση του ίντερνετ από την Κίνα μέχρι τα μεσα κοινωνικής δικτύωσης στις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης κλπ.)
Συμπέρασμα: Η παιδεία δεν καταπολεμά από μόνη της το φασισμό , η καταστροφή της παιδείας όμως τον εδραιώνει... Όσον αφορά εμάς, τους σημερινούς κυριαρχούμενους και καταπιεσμένους, τα ζητήματα κοινωνικών ελευθεριών είναι απόλυτη προτεραιότητα αν θέλουμε να υπερασπίσουμε τις ζωές μας, και το «νέο» να νικήσει το «παλιό». Η πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση και την καταπίεση είναι σφιχτά δεμένη με την πάλη για την ελευθερία της έκφρασης και την προστασία της πνευματικής κληρονομιάς των λαών.Χωρίς το ένα δεν μπορεί να ευοδωθεί ούτε το άλλο.
